Wawel po utracie niepodległości, w świadomości Polaków pozostał symbolem polskiej państwowości, miejscem koronacji królów, a także nekropolią królewską. Poza sztuką, unaoczniało się to też w życiu codziennym, w produkowanych ówcześnie przedmiotach użytkowych oraz pamiątkach z motywem zamku wawelskiego i katedry (m.in. szkatułkach w kształcie nagrobków królewskich).

Multimedia: Wawel w poezji i na pocztówkach z w. XIX

Wystawa ukazuje, jak wspaniałą rezydencją monarszą był zamek oraz jak historyczne budowle – stojące jeszcze w XVIII w. – zamieniono na koszary zaborczej armii austriackiej, przekształcając wzgórze wawelskie w cytadelę.
Starania o odzyskanie Wawelu trwały ponad pięćdziesiąt lat (1860–1911). Na ekspozycji prezentowane są portrety osób związanych z tymi działaniami, a także dokumenty, publikacje i fotografie z tego okresu.

Na wystawie pokazano kierunek działań konserwatorów i architektów, w tym będących jednocześnie kierownikami Odnowienia Zamku Królewskiego na Wawelu – Zygmunta Hendla (w l. 1905–1912) i Adolfa Szyszko-Bohusza (w l. 1916–1939). Efekty ich działalności są do dziś widoczne na wzgórzu.

Ekspozycja prezentuje także kosztowny i pracochłonny proces restauracji komnat.
Sale renesansowe ozdobiono stropami kasetonowymi z rozetami, a w Sali Poselskiej zrekonstruowano strop, w którym pierwotnie znajdował się zespół renesansowych rzeźb Głów wawelskich. Ze stu dziewięćdziesięciu trzech rzeźb zachowało się jedynie trzydzieści. Podjęto wówczas próbę uzupełnienia zespołu rzeźbami Xawerego Dunikowskiego.

Multimedia: historia powstania cyklu Dunikowskiego, portretowane osoby, wybrane wystawy, na których rzeźby były prezentowane.

Mimo wysiłków nie udało się zakończyć w całości odbudowy zamku przed wybuchem II wojny światowej.
Końcowym akcentem wystawy jest pokazanie najistotniejszych działań konserwatorskich, jakie miały miejsce w zamku i na wzgórzu wawelskim po jej zakończeniu, pod kierunkiem dyrektorów wawelskich instytucji: Państwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu – prof. Jerzego Szablowskiego (1906-1989) i prof. Jana Ostrowskiego oraz Kierownictwa Odnowienia Zamku Królewskiego na Wawelu – prof. Witolda Minkiewicza (1880-1961) i prof. Alfreda Majewskiego (1907-1998).

Ekspozycję dopełnia film o konserwacji wawelskich budynków i wzgórza w końcu XX i początkach XXI wieku –„Wawel z lotu ptaka”.