Gabinet Porcelanowy
Określana mianem „białego złota” stała się na królewskich dworach, wśród arystokracji i szlachty synonimem splendoru, bogactwa i wyjątkowości. Europejska porcelana w XVIII wieku nie tylko dorównała dalekowschodnim pierwowzorom, ale wręcz je prześcignęła, znacząco zmieniając również obraz społeczeństwa, w którym zatriumfowała swoboda wyobraźni, jak ujął to przed laty prof. Mariusz Karpowicz opisujący XVIII-wieczną sztukę Rzeczypospolitej pod panowaniem królów z saskiej dynastii Wettynów. Do istoty tego triumfu – tak w śmiałej, teatralnej warstwie aranżacyjnej jak i narracyjnej – odwołuje się nowa, stała wystawa Zamku Królewskiego na Wawelu zatytułowana Gabinet Porcelanowy. Prezentuje ona nie tylko najwybitniejsze, kunsztownie wykonane dzieła z porcelany pochodzące z założonej przez króla Augusta II manufaktury w Miśni, ale także szerokie spektrum kultury materialnej XVIII wieku. Tak przedstawiona kolekcja jest najbardziej znaczącym zbiorem w Europie Środkowej.
W związku z inauguracją Gabinetu Porcelanowego na Wawelu dojdzie również do pierwszej w tym roku zaskakującej interwencji artystycznej i prezentacji dwóch obrazów współczesnego malarza Łukasza Stokłosy nawiązujących kontekstualnie do wystawy.
– Stokłosa konsekwentnie w swej twórczości inspiruje się czy raczej odnosi do zabytkowych przestrzeni i dzieł sztuki dawnej. Wybrane obrazy współczesnego artysty dotyczą królów z dynastii Wettynów: Augusta II Mocnego i Augusta III, zasiadających na tronie polskim w latach 1697-1763. Obydwaj władcy dali się poznać jako hojni mecenasi sztuki wspierający królewską manufakturę w Miśni. Świadomie otwieramy w muzeum przestrzeń interpretacji polskiej sztuki współczesnej, której lwią częścią jest przecież dziedzictwo przeszłości – mówi prof. Andrzej Betlej, dyrektor Zamku Królewskiego na Wawelu.
W związku z inauguracją Gabinetu Porcelanowego na Wawelu dojdzie również do pierwszej w tym roku zaskakującej interwencji artystycznej i prezentacji dwóch obrazów współczesnego malarza Łukasza Stokłosy nawiązujących kontekstualnie do wystawy.
– Stokłosa konsekwentnie w swej twórczości inspiruje się czy raczej odnosi do zabytkowych przestrzeni i dzieł sztuki dawnej. Wybrane obrazy współczesnego artysty dotyczą królów z dynastii Wettynów: Augusta II Mocnego i Augusta III, zasiadających na tronie polskim w latach 1697-1763. Obydwaj władcy dali się poznać jako hojni mecenasi sztuki wspierający królewską manufakturę w Miśni. Świadomie otwieramy w muzeum przestrzeń interpretacji polskiej sztuki współczesnej, której lwią częścią jest przecież dziedzictwo przeszłości – mówi prof. Andrzej Betlej, dyrektor Zamku Królewskiego na Wawelu.
para porcelanowych świeczników, w tle rozłożone ręce na książce
Król August II Mocny był jednym z najsłynniejszych w swoich czasach kolekcjonerem porcelany. W 1721 roku został sporządzony inwentarz jego kolekcji, w którym zawarto ok. 20 tysięcy przedmiotów, głównie dalekowschodnich. Na Wawel pierwsze 150 miśnieńskich wyrobów przekazał kolekcjoner i znawca porcelany Tadeusz Wierzejski w 1966 roku. Od tego czasu zbiór jest rozbudowywany i obecnie liczy ponad 400 przedmiotów.
Wśród podziwianych obiektów znajdują się m.in. elementy słynnej zastawy stworzonej dla Aleksandra Józefa Sułkowskiego, zaprojektowanej przez Johanna Joachima Kaendlera na wzór naczyń z królewskiego srebrnego serwisu.
O wyjątkowym zakupie do wawelskich zbiorów dwóch świeczników z najważniejszego i najbardziej poszukiwanego serwisu porcelanowego z manufaktury miśnieńskiej opowiadają: dyrektor Zamku prof. Andrzej Betlej i Dorota Gabryś, kuratorka ekspozycji.
Wśród podziwianych obiektów znajdują się m.in. elementy słynnej zastawy stworzonej dla Aleksandra Józefa Sułkowskiego, zaprojektowanej przez Johanna Joachima Kaendlera na wzór naczyń z królewskiego srebrnego serwisu.
O wyjątkowym zakupie do wawelskich zbiorów dwóch świeczników z najważniejszego i najbardziej poszukiwanego serwisu porcelanowego z manufaktury miśnieńskiej opowiadają: dyrektor Zamku prof. Andrzej Betlej i Dorota Gabryś, kuratorka ekspozycji.
Jak podkreśla Dorota Gabryś – Pochodzące z tego zespołu cukiernica czy sosjerka są przykładami rzeźbiarskiego kształtowania barokowej porcelany, a charakterystyczny reliefowy wzór plecionki na brzegach naczyń wszedł do kanonu dekoracji porcelany pod nazwą Sułkowski-Ozier.
Na szczególna uwagę zasługują również naczynia dekorowane na wzór japońskich wyrobów w stylu Kakiemona, wyróżniające się świetlistymi emaliami, którymi malowano typowe motywy wschodnie: ryżowe płoty i snopki, drobne kwiaty przypominające gwiazdki, owoce granatu, gałązki sosny, kwitnącej śliwy czy chryzantemy, stylizowane skały, mitologiczne stworzenia, jak ptaki Hō-ō oraz smoki. Dekorację wzorowaną na wyrobach japońskich nosiły także serwisy zarezerwowane na wyłączność do użytku dworskiego: „z czerwonym lwem”, „z żółtym lwem” oraz „z czerwonymi smokami”, których reprezentatywne przykłady znajdziemy w Gabinecie Porcelanowym.
Waza sześcioboczna z nakrywą
około 1730
Na szczególna uwagę zasługują również naczynia dekorowane na wzór japońskich wyrobów w stylu Kakiemona, wyróżniające się świetlistymi emaliami, którymi malowano typowe motywy wschodnie: ryżowe płoty i snopki, drobne kwiaty przypominające gwiazdki, owoce granatu, gałązki sosny, kwitnącej śliwy czy chryzantemy, stylizowane skały, mitologiczne stworzenia, jak ptaki Hō-ō oraz smoki. Dekorację wzorowaną na wyrobach japońskich nosiły także serwisy zarezerwowane na wyłączność do użytku dworskiego: „z czerwonym lwem”, „z żółtym lwem” oraz „z czerwonymi smokami”, których reprezentatywne przykłady znajdziemy w Gabinecie Porcelanowym.
LEWITUJĄCA PORCELANA I ZAKON MOPSA
Nową wystawę stałą na Wawelu tworzą trzy sale zaaranżowane w nowoczesny i zaskakujący sposób w przestrzeniach Prywatnych Apartamentów Królewskich.
Pałacowe wnętrza pierwszej galerii, ze ścianami o rokokowej dekoracji, pozwalają poczuć XVIII-wieczną atmosferę. Zobaczymy tu przykłady najlepszych sreber augsburskich, herbowych szkieł z manufaktur magnackich oraz wybitne obrazy i meble, co złoży się na pełnię doświadczenia sztuki najwyższej klasy.
Pałacowe wnętrza pierwszej galerii, ze ścianami o rokokowej dekoracji, pozwalają poczuć XVIII-wieczną atmosferę. Zobaczymy tu przykłady najlepszych sreber augsburskich, herbowych szkieł z manufaktur magnackich oraz wybitne obrazy i meble, co złoży się na pełnię doświadczenia sztuki najwyższej klasy.
Wrażenie na zwiedzających robi przestrzeń poświęcona porcelanie miśnieńskiej zaaranżowana na kształt gabinetu luster, w których obijają się prezentowane obiekty – dosłownie unoszące się w gablotach za sprawą efektownych rozwiązań ekspozycyjnych. Obejrzymy je dokładnie z każdej strony.
Imbryk z kamionki böttgerowskiej z plastycznym maszkaronem i nakładanym ornamentem lambrekinowym
około 1711, model: Johann Jacob Irminger (1635–1724)
– Lustrzany labirynt aranżacji wciąga w fascynującą historię produkcji europejskiej porcelany, którą opowiadają kolejne przedmioty, jak niepozorny imbryk z maską pod wylewem. To jeden z pierwszych wyrobów królewskiej wytwórni w Miśni, wykonany z kamionki böttgerowskiej według projektu nadwornego złotnika Johanna Jacoba Irmingera (1635–1724) – opowiada Dorota Gabryś.
Imbryk z kamionki böttgerowskiej z plastycznym maszkaronem i nakładanym ornamentem lambrekinowym
około 1711, model: Johann Jacob Irminger (1635–1724)
– Lustrzany labirynt aranżacji wciąga w fascynującą historię produkcji europejskiej porcelany, którą opowiadają kolejne przedmioty, jak niepozorny imbryk z maską pod wylewem. To jeden z pierwszych wyrobów królewskiej wytwórni w Miśni, wykonany z kamionki böttgerowskiej według projektu nadwornego złotnika Johanna Jacoba Irmingera (1635–1724) – opowiada Dorota Gabryś.
Tu również prezentowane są jedne z najcenniejszych nabytków, które w minionym roku wzbogaciły kolekcję Zamku. Jest wśród nich naturalnej wielkości Lis z kurą w pysku (wysoki na 44,5 cm) Gottlieba Kirchnera (jeden z sześciu zachowanych na świecie), a także gromadka uroczych Mopsów.
– Naturalnej wielkości przedstawienia zwierząt, stanowiły nawiązujące do królewskiej menażerii urządzenie galerii wejściowej Pałacu Japońskiego w Dreźnie. Zamówione przez króla Augusta II, projektowane przez dwóch rzeźbiarzy: Johanna Gottlieba Kirchnera oraz Johanna Joachima Kaendlera, pozostają do dziś jedną z najważniejszych realizacji manufaktury w Miśni. Ogromne trudności, które wiązały się zarówno z modelowaniem dużych i ciężkich rzeźb, jak i procesem ich wypalenia oraz decyzja króla, który zabronił ich powtarzania i sprzedawania przyczyniają się do ich wyjątkowości – zwraca uwagę Dorota Gabryś, kuratorka Gabinetu Porcelanowego.
Prezentacje
Sala 1 – antykamera
Sala 2 – porcelana miśnieńska
Sala 2 – porcelana miśnieńska
Sala 3 – sztuka religijna
Mops – model 3D
Lisowi towarzyszą m.in. mopsy, które były obecne na europejskich dworach od wieku XVIII, ciesząc się upodobaniem ze względu na swoje dalekowschodnie pochodzenie. Wyhodowano je bowiem na dworze cesarzy Chin.
W wieku XVIII, kiedy kościół potępił masonerię, mopsy stały się symbolem przynależności do Zakonu Mopsa – stowarzyszenia naśladującego loże wolnomularskie, które łączyło dworskie elity w krajach katolickich. W tym kontekście pojawiają się na portretach współczesnych, czy w porcelanowych kompozycjach figuralnych. Manufaktura w Miśni wykonywała je w kilku rozmiarach i formach – także tabakierek czy gałek do lasek.
W wieku XVIII, kiedy kościół potępił masonerię, mopsy stały się symbolem przynależności do Zakonu Mopsa – stowarzyszenia naśladującego loże wolnomularskie, które łączyło dworskie elity w krajach katolickich. W tym kontekście pojawiają się na portretach współczesnych, czy w porcelanowych kompozycjach figuralnych. Manufaktura w Miśni wykonywała je w kilku rozmiarach i formach – także tabakierek czy gałek do lasek.
PRECYZJA I EKSPRESJA
Ukrzyżowanie
Kaendler Johann Joachim (1706-1775), 1743-1744, Niemcy, Saksonia, Miśnia
Trzecia galeria nowej wystawy należy do arcydzieła Johanna Joachima Kaendlera – głównego modelera w Królewskiej Manufakturze w Miśni w XVIII wieku. Zobaczymy tu bezcenne Ukrzyżowanie – monumentalną kompozycję rzeźbiarską z porcelany o tematyce religijnej, zachwycającą precyzją wykonania detali i ukazaniem ekspresji. Na świecie zachowane są tylko dwa tego rodzaju XVIII-wieczne obiekty. Druga grupa znajduje się w Dreźnie.
Kaendler Johann Joachim (1706-1775), 1743-1744, Niemcy, Saksonia, Miśnia
Trzecia galeria nowej wystawy należy do arcydzieła Johanna Joachima Kaendlera – głównego modelera w Królewskiej Manufakturze w Miśni w XVIII wieku. Zobaczymy tu bezcenne Ukrzyżowanie – monumentalną kompozycję rzeźbiarską z porcelany o tematyce religijnej, zachwycającą precyzją wykonania detali i ukazaniem ekspresji. Na świecie zachowane są tylko dwa tego rodzaju XVIII-wieczne obiekty. Druga grupa znajduje się w Dreźnie.
Filmy o rzeźbie "Ukrzyżowanie"
O tym jak uratowanie i przywrócenie Golgoty do stanu pozwalającego na ekspozycje stało się jego dziełem życia opowiada Jan Kostecki (1949-2024), z Pracowni Konserwacji Rzemiosła Artystycznego.
Rzeźba Ukrzyżowanie - część I
Rzeźba Ukrzyżowanie - część II
Spośród nowych nabytków wyróżniają się również figurki z serii owidiuszowskiej:
– Pięć rzeźb Johanna Friedricha Eberleina i Johanna Joachima Kaendlera, o wysokości około 30 cm, pierwotnie stanowiło dekorację wystawnego stołu. Wykonane około połowy XVIII wieku: Jowisz, Diana, Apollo, Miłość i Wiktoria należą do jednej z najsłynniejszych serii figur modelowanych w Miśni na zamówienie króla oraz pierwszego ministra Henryka Brühla. Z racji antycznej tematyki i stylizacji przedstawień są zwane „owidiuszowskimi”. Eleganckie białe figury wzorowane na rzeźbach ogrodowych podnosiły wartość dekoracji stołów, a w połączeniu z bogatymi miśnieńskimi serwisami obiadowymi były świadectwem potęgi króla Polski Augusta III, co tłumaczy wykorzystywanie ich jako daru dyplomatycznego – opowiada Gabryś.
– Pięć rzeźb Johanna Friedricha Eberleina i Johanna Joachima Kaendlera, o wysokości około 30 cm, pierwotnie stanowiło dekorację wystawnego stołu. Wykonane około połowy XVIII wieku: Jowisz, Diana, Apollo, Miłość i Wiktoria należą do jednej z najsłynniejszych serii figur modelowanych w Miśni na zamówienie króla oraz pierwszego ministra Henryka Brühla. Z racji antycznej tematyki i stylizacji przedstawień są zwane „owidiuszowskimi”. Eleganckie białe figury wzorowane na rzeźbach ogrodowych podnosiły wartość dekoracji stołów, a w połączeniu z bogatymi miśnieńskimi serwisami obiadowymi były świadectwem potęgi króla Polski Augusta III, co tłumaczy wykorzystywanie ich jako daru dyplomatycznego – opowiada Gabryś.
Kilkadziesiąt sztuk takich figurek August III wysłał jako dar na dwór carski, z którym łączyły go polityczne alianse, kilkanaście zostało wysłanych na dwór Ludwika XV w związku ze ślubem córki Augusta III Marii Józefy z delfinem Francji.
Sale wystawy
Wydarzenia towarzyszące | 2024
WYKŁADY ONLINE
dla kogo: dorośli i młodzież
dla kogo: dorośli i młodzież
Wawelska kolekcja porcelany z Królewskiej Manufaktury w Miśni | 22 lutego 2024
Zamek Królewski na Wawelu przechowuje kolekcję ponad czterystu naczyń i figur wykonanych w manufakturze porcelany w Miśni. Jest to najbardziej znaczący w Polsce zbiór obiektów pochodzących z tej słynnej saksońskiej wytwórni. Jego omówienie pozwala opowiedzieć o najważniejszych motywach dekoracji porcelany osiemnastowiecznej.
Zamek Królewski na Wawelu przechowuje kolekcję ponad czterystu naczyń i figur wykonanych w manufakturze porcelany w Miśni. Jest to najbardziej znaczący w Polsce zbiór obiektów pochodzących z tej słynnej saksońskiej wytwórni. Jego omówienie pozwala opowiedzieć o najważniejszych motywach dekoracji porcelany osiemnastowiecznej.
prowadzenie: Dorota Gabryś
Od gabinetów osobliwości do Pałacu Japońskiego | 13 marca 2024
Wykład poświęcony będzie tradycji kolekcjonowania i prezentowania porcelany. Początki sięgają średniowiecznych skarbców do których trafiały nieliczne wyroby chińskie. Zasadnicza zmiana zaszła w wieku XVII, kiedy to kompanie wschodnioindyjskie zaczęły zwozić z dalekiego wschodu setki tysięcy przedmiotów a w Europie zapanowała moda na orient.
prowadzenie: Dorota Gabryś
Johann Joachim Kaendler, rzeźbiarz miśnieński | 27 czerwca 2024
Datowane na rok 1744 wielopostaciowe Ukrzyżowanie Chrystusa autorstwa wybitnego rzeźbiarza Johanna Joachima Kaendlera jest jednym z najcenniejszym obiektów w zbiorach wawelskich, w zbiorach zamku znajduje także kilkanaście figurek wykonanych przez tego modelera. Wykład poświęcony zostanie także projektom o tematyce dworskiej, których przykłady z prywatnych kolekcji zaprezentujemy na wystawie „Wspaniałość rokoka”.
prowadzenie: Dorota Gabryś
Konserwacja porcelany w Zamku Królewskim na Wawelu | 26 września
Od wielu już lat konserwatorzy pracowni konserwacji rzemiosła artystycznego nieprzerwanie dbają o rozrastającą się kolekcję porcelany. Podczas wykładu uczestnicy zostaną zapoznani z technologią wytwarzania wyrobów ceramicznych, charakterem pracy przy porcelanie oraz z ciekawszymi realizacjami konserwatorskimi pracowni.
prowadzenie: Maria Kisiel-Jarek
SPOTKANIA Z KUSTOSZEM
dla kogo: dorośli i młodzież
20 lutego, 19 marca, 23 kwietnia, 22 października, 12 listopada 2024
Zwiedzanie obejmuje trzy sale wystawy Gabinet Porcelanowy, dotyczy głównie zgromadzonej w nich porcelany z Królewskiej Manufaktury w Miśni. Spotkanie poprowadzi Dorota Gabryś, kuratorka Zbiorów Ceramiki i Szkła Zamku Królewskiego na Wawelu.
Zwiedzanie obejmuje trzy sale wystawy Gabinet Porcelanowy, dotyczy głównie zgromadzonej w nich porcelany z Królewskiej Manufaktury w Miśni. Spotkanie poprowadzi Dorota Gabryś, kuratorka Zbiorów Ceramiki i Szkła Zamku Królewskiego na Wawelu.
21 maja 2024
Oglądając wspaniałą kolekcję porcelany warto zatrzymać się również przy obrazach. W większości są to dzieła z wieku XVIII, ale jest także kilka wcześniejszych, datowanych na drugą połowę wieku XVII. Reprezentują najważniejsze gatunki malarstwa: portret, pejzaż, martwą naturę, sceny rodzajowe i religijne. Spotkanie poprowadzi dr Joanna Winiewicz–Wolska, kuratorka Działu Malarstwa Zamku Królewskiego na Wawelu.
OPROWADZANIA Z KONSERWATOREM | 13 marca, 15 maja, 11 września, 13 listopada
dla kogo: dorośli i młodzież
Spośród czterech zróżnicowanych działów, którymi zajmuje się pracownia konserwacji rzemiosła artystycznego, ostatni rok poświęciła zbiorowi porcelany. To w niej zostały przygotowane porcelanowe eksponaty na nowo otwartą stałą ekspozycję. Dzięki doświadczeniu pracowni konserwatorzy przeprowadzili złożone działania od mniejszych napraw po skomplikowane rekonstrukcje.
Temat konserwacji porcelany przybliżą Maria Kisiel-Jarek i Aleksandra Jagiełka.
SPOTKANIA DLA RODZIN Z DZIEĆMI
Historia w naczyniach zamknięta | 13 kwietnia 2024
spotkanie z cyklu Wawelskie spotkania z historią i sztuką
dla kogo: dzieci i młodzież w wieku 10–15 lat
dla kogo: dzieci i młodzież w wieku 10–15 lat
Najstarsze naczynia gliniane mają ponad 9 tysięcy lat, a garncarstwo jest prawdopodobnie jednym z najstarszych rzemiosł świata. Od greckiego słowa keramos gliniane wyroby określa się terminem ceramika. W należność od gatunku gliny, dodanych do niej materiałów oraz temperatury wypalania powstają różne rodzaje ceramiki: kamionka, majolika, fajans, porcelana. Oglądając wyroby pochodzące z różnych epok, dowiecie się, w jaki sposób zmieniały się sposób ich wytwarzania, forma i funkcja.
miejsce: Skarbiec Koronny, Prywatne Apartamenty Królewskie z Gabinetem Porcelanowym
WARSZTATY DLA RODZIN Z DZIEĆMI
dla dzieci w wieku 7–13 lat
dla dzieci w wieku 7–13 lat
Na wystawie Gabinet Porcelanowy możemy podziwiać niezwykle delikatne filiżanki, talerzyki czy wazy, a pomiędzy nimi – stojące jak zaczarowane – figurki zwierząt i ludzkie. Delikatne, kruche, barwne, dające wrażenie lekkości i ruchu, staną się dla nas wspaniałą inspiracją do stworzenia własnych dzieł plastycznych. Zapraszamy rodziny z dziećmi na warsztaty plastyczne, podczas których zgłębimy tajniki świata porcelany.
Mój porcelanowy zwierzyniec | 26 maja 2024
prowadzi Barbara Mateja
Zwiedzając wystawy Zamku Królewskiego na Wawelu, na obrazach, arrasach, złotych i srebrnych naczyniach, a nawet na broni możemy zobaczyć różnorodność świata zwierzęcego. Teraz możemy natknąć się na jeszcze więcej stworzeń w Gabinecie Porcelanowym! Czekają tam na nas m.in. porcelanowe mopsy Timo, Dido, Ida…, ale zresztą zobaczcie sami. Zapraszamy na warsztaty plastyczne, w czasie których z masy glinianiej wykonamy zwierzęta, które pokryjemy szkliwem, tak jak robiło się to z porcelaną.
Zwiedzając wystawy Zamku Królewskiego na Wawelu, na obrazach, arrasach, złotych i srebrnych naczyniach, a nawet na broni możemy zobaczyć różnorodność świata zwierzęcego. Teraz możemy natknąć się na jeszcze więcej stworzeń w Gabinecie Porcelanowym! Czekają tam na nas m.in. porcelanowe mopsy Timo, Dido, Ida…, ale zresztą zobaczcie sami. Zapraszamy na warsztaty plastyczne, w czasie których z masy glinianiej wykonamy zwierzęta, które pokryjemy szkliwem, tak jak robiło się to z porcelaną.
Moje kolorowe filiżanki | 23 czerwca 2024
prowadzi Barbara Mateja
W Gabinecie Porcelanowym czekają na nas delikatne i kruche filiżanki, talerze oraz inne elementy pięknej zastawy stołowej. Będą one dla nas inspiracją do zdobienia własnych kubków lub talerzyków. Będą to kolejne warsztaty rodzinne poświęcone wyjątkowej kolekcji porcelany, które pozwolą uczestnikom nabyć nowych umiejętności i po prostu dobrze się bawić.
W Gabinecie Porcelanowym czekają na nas delikatne i kruche filiżanki, talerze oraz inne elementy pięknej zastawy stołowej. Będą one dla nas inspiracją do zdobienia własnych kubków lub talerzyków. Będą to kolejne warsztaty rodzinne poświęcone wyjątkowej kolekcji porcelany, które pozwolą uczestnikom nabyć nowych umiejętności i po prostu dobrze się bawić.
miejsce zbiórki: wejście na Komnaty
Barbara Mateja – artystka, pedagożka, nauczycielka Montessori i edukatorka w Zamku Królewskim na Wawelu. Absolwentka Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie, gdzie w 2018 roku ukończyła scenografię. Stypendystka Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego na rok 2023 w dziedzinie animacja i edukacja kulturalna. Oprócz rzemiosła w rodzaju tkactwa, plecionkarstwa, ceramiki, dziania czy grafiki warsztatowej, uprawia szlachetne techniki fotograficzne.