Ilustracja przedstawia scenę rekrutacji chłopców w chrześcijańskim mieście. Osmański oficer odpowiedzialny za przeprowadzenie devşirme spoczywa na dywanie, licząc pieniądze przeznaczone dla rekrutów na pokrycie kosztów ich podróży z miasta rodzinnego do stolicy Imperium. Siedzący obok niego urzędnik spisuje w rejestrze imiona chłopców, daty ich urodzenia, imiona rodziców, nazwy miast oraz prowincji, z których pochodzą. Przedstawieni na pierwszym planie młodzi rekruci ubrani są w przepisowe czerwone stroje. Na ramionach niosą węzełki z rzeczami osobistymi.

29 sierpnia 1521 r. armia osmańska, składająca się m.in. z żołnierzy rekrutowanych w opisany powyżej sposób, zdobyła jedną z najważniejszych twierdz Królestwa Węgierskiego – Belgrad. Ilustracja przedstawia scenę egzekucji jeńca w czasie oblężenia miasta. Akcja rozgrywa się w pagórkowatej okolicy, nad brzegiem rzeki (prawdopodobnie Dunaju). Sulejman zasiada na złotym tronie pod cesarskim namiotem. Towarzyszy mu dwóch paziów oraz dwóch oficerów. Na pierwszym planie widzimy jeńca tratowanego przez słonia (w ten sposób wykonano wyrok śmierci). Zwierzę prowadzone jest przez azjatyckiego tresera, a na jego grzbiecie siedzą dwie ciemnoskóre, półnagie postaci. Egzekucji przyglądają się oficerowie i żołnierze. W prawym dolnym rogu przedstawiono grupkę przerażonych jeńców, prawdopodobnie również skazanych na śmierć.

Zdobycie ważnej granicznej twierdzy, Belgradu, rozrywające system obronny Węgier, było jedynie preludium do ostatecznego rozbicia tego królestwa. Upadło ono dokładnie pięć lat później, w bitwie pod Mohaczem 29 sierpnia 1526 r.

Na ilustracji przedstawiono pojedynek wojowników osmańskiego i węgierskiego, stoczony przed walną bitwą. Muzułmanin identyfikowany jest jako deli Sinan, rycerz w zbroi zaś jako Eugeniusz. Sinan ma na sobie skórę lamparta oraz nakrycie głowy z rozłożystymi skrzydłami. Obaj walczący uzbrojeni są w miecze i tarcze, obaj dysponują także dodatkowym uzbrojeniem. Artysta bardzo szczegółowo przedstawił zarówno uzbrojenie oraz ekwipunek żołnierzy osmańskich i węgierskich przyglądających się starciu.

Równie wspaniała jest nieomawiana tutaj, dwustronicowa ilustracja przedstawiająca samą bitwę (detal).

Po upadku Królestwa Węgierskiego i śmierci Ludwika II Jagiellończyka królem „narodowym” (w opozycji do stronnictwa Habsburgów) obrany został wojewoda siedmiogrodzki Jan Zápolya, ożeniony później z Izabelą Jagiellonką. Jan Zápolya zmarł w 1540 r., zaś Izabela oraz ich synek, Jan Zygmunt, przyjęli protekcję osmańską.

Ilustracja przedstawia scenę objęcia przez Sulejmana opieką Izabeli i Jana Zygmunta.

Padyszach, zasiadający na tronie ustawionym pod cesarskim namiotem, rozmawia z królową Izabelą trzymającą na rękach infanta (przedstawienie to budzi skojarzenia z chrześcijańską Madonną z Dzieciątkiem). Obok Izabeli stoją dwaj synowie Sulejmana, Bajezid i Selim. W scenie uczestniczą także osmańscy żołnierze, oficerowie i wezyrowie. Jeden z nich poucza grupę panów węgierskich, ubranych w długie szaty lub krótkie kaftany, noszących na głowach kapelusze z szerokimi rondami. Stojący z przodu tej grupy mężczyzna z brodą to prawdopodobnie „brat Jerzy” – Jerzy Utiešenović (Martinuzzi), współregent i zły duch Izabeli.

Omawiana miniatura jest zjawiskiem wyjątkowym w sztuce osmańskiej, nie spotykamy w niej bowiem żadnego innego przykładu przedstawienia kobiety-władczyni w rozmowie z władcą osmańskim. Niektórzy interpretatorzy biorą pod uwagę możliwość, iż takie uhonorowanie królowej Izabeli, pochodzącej z polskiego rodu królewskiego, miało być hołdem dla żony Sulejmana, Roksolany, wywodzącej się podobno z terenów Rzeczpospolitej.

Po rozbiciu Królestwa Węgierskiego najpotężniejszym przeciwnikiem Osmanów w Europie na kolejne półtora stulecia pozostali Habsburgowie. To przeciwko nim Sulejman objął protekcją Izabelę i Jana Zygmunta.

Ilustracja przedstawia audiencję udzieloną przez padyszacha ambasadorowi austriackiemu. Spotkanie (do którego rzeczywiście doszło w 1532 r.) odbywa się w abstrakcyjnej przestrzeni, w której elementy krajobrazu skomponowane zostały z detalami architektonicznymi.

Sulejman siedzi na tronie. Nad jego głową ziemia porośnięta trawą sklepia się w ostry łuk. Przed władcą, na gołej ziemi klęka dyplomata, trzymając w ręku czapkę. Scenie przygląda się dwóch agów i czterech wezyrów. Poziomy pas dekoracji geometrycznej oddziela tę scenę od drugiej, w której grupki Osmanów i Austriaków przechadzają się na zewnątrz sali audiencyjnej i rozmawiają. Przedstawionych tu trzech młodych Austriaków niewątpliwie czuje się niekomfortowo, podczas gdy czwarty starszy, włącza się do dyskusji.

• Eryılmaz F.S., The Sulaiman-nama (Süleyman-name) as an Historical Source [w:] Shahnama Studies, vol. III:The Reception of the Shahnama, ed. G. van den Berg, C. Melville, Leiden-Boston 2018
• Fetvacı E., Picturing History at the Ottoman Court, Bloomington-Indianapolis 2013
• Süleymanname: The Illustrated History of Süleyman the Magnificent, ed. E. Atıl, Washington-New York 1986
• Writing History at the Ottoman Court. Editing the Past, Fashioning the Future, ed. H. E. Çıpa, E. Fetvacı, Bloomington-Indianapolis 2013

Ilustracje: Wikimedia Commons (1, 2, 3 detal); skany własne (3, 4, 5)