Gawędy o królach

W kulturze sarmackiej gawędy stanowiły swobodne opowieści o przeżyciach i doświadczeniach, wzbogacone licznymi ciekawostkami i dygresjami. Nic nie stoi na przeszkodzie, abyśmy przemierzając komnaty zamku królewskiego, sale Skarbca Koronnego czy Zbrojowni, pogawędzili o losach polskich królów oraz zwrócili uwagę nie tylko na ich wzniosłe czyny, lecz także na ich życie prywatne, będące często splotem niepowodzeń, nieszczęśliwych związków miłosnych i skandali. Pamiętajmy, że władcy pełnili wiele funkcji i wiele od nich wymagano, ale mimo to zawsze byli oni tylko ludźmi, których postępowanie wynikało także z ich cech charakteru i usposobienia.

Michał Makówka – student Instytutu Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Pasjonat heraldyki i genealogii, popularyzator historii Stryszowa, edukator współpracujący z Działem Edukacji Zamku Królewskiego na Wawelu.

Opowieść o Władysławie Łokietku i jego wyjątkowej żonie, fundacjach Kazimierza Wielkiego, pobożnym życiu św. Jadwigi Andegaweńskiej i pochodzącym z pogańskiej Litwy Jagielle, którzy na wzgórzu wawelskim pozostawili wiele świadectw swojej wiary. W Skarbcu Koronnym i Zbrojowni zastanowimy się nad rolą religii w życiu monarchów oraz zadamy sobie pytanie, czy ich pobożność szła w parze z moralnym postępowaniem. W rezerwacie archeologiczno-architektonicznym kościoła św. Gereona i św. Marii Egipcjanki zobaczymy relikty dawnej kaplicy zamkowej, a na wystawie Wawel Zaginiony przyjrzymy się jednemu z najstarszych obiektów sakralnych na wzgórzu.

Opowieść o potomkach Zygmunta Starego, dla których los nie przewidział szczęśliwego i długiego życia u boku ukochanej osoby. Izabela Jagiellonka wyszła za mąż za starszego od siebie o 32 lata Jana Zapolyę, by już półtora roku później zostać wdową. Anna stanęła na ślubnym kobiercu, gdy miała 53 lata. Największa miłość Zygmunta Augusta – Barbara Radziwiłłówna – odeszła przedwcześnie. Pozostałym siostrom też nie brakowało powodów do zmartwień. Przemierzając kolejne sale Komnat Reprezentacyjnych, Skarbca Koronnego i Zbrojowni, zastanowimy się nad różnymi problemami ostatnich Jagiellonów, a podziwiając wspaniałą kolekcję królewskich arrasów, zauważymy, że ich dzieje były równie burzliwe, jak losy ich fundatora.

Opowieść o czterdziestopięcioletnim panowaniu Jagiellona po kądzieli, Zygmunta III Wazy, pod którego rządami Rzeczpospolita Obojga Narodów zajmowała największą powierzchnię w dziejach, a mimo to władcy zarzucono zmarnowanie wielu politycznych szans. Dzięki pamiątkom zebranym w Skarbcu Koronnym najpierw przypomnimy sobie najważniejsze momenty z życia Zygmunta III – od elekcji na króla aż do złożenia jego martwego ciała na łożu paradnym. Później w komnatach zamkowych zadamy sobie pytanie nie o to, jakim był królem, lecz jakim był człowiekiem. Nie każdy bowiem władca, tak jak polski król ze Szwecji, wykonywał zegary i naczynia liturgiczne, malował obrazy i grywał w piłkę.

Opowieść o dwóch braciach, którzy choć pod wieloma względami byli do siebie podobni, zostali zapamiętani jako swoje przeciwieństwa. Władysław – miłośnik opery, urodzony dowódca, niekoronowany car wygrywający wojnę smoleńską czy odpierający najazd turecki. Jan Kazimierz – uciekający przed szwedzkim najazdem, kapryśny i nielubiany król, którego panowanie zakończyło się abdykacją. Przemierzając kolejne sale Reprezentacyjnych Komnat Królewskich i Skarbca Koronnego, powrócimy do czasów zwycięstw Żółkiewskiego i Czarnieckiego, by na nowo odkryć tajemnice panowania synów Zygmunta III Wazy. Jaki wpływ na sukcesy Władysława IV i niepowodzenia Jana Kazimierza miały cechy ich osobowości, a jaki czasy, w których przyszło im panować?