Rola konserwacji w staraniach o zachowanie światowego dziedzictwa kulturowego

wykłady

zasady uczestnictwa:

godz. 12:00
platforma MS Teams
udział bezpłatny, chęć uczestnictwa w wykładzie należy zgłaszać w formularzu, który zamieszczany będzie przy wydarzeniach

3 października — Odwzorowania cyfrowe dzieł sztuki w konserwacji
Ewa Wiłkojć

grupa docelowa: młodzież i dorośli

Innowacyjne działania w konserwacji dzieł sztuki.
Skanowanie 3D i fotografia cyfrowa znajdują szerokie zastosowanie do inspekcji stanu zachowania dzieł sztuki. Prowadzone badania i pomiary detali, połączeń i powierzchni w różnych obiektach zabytkowych dają spektakularne efekty oraz pozwalają rozczytać szczegółową budowę muzealiów. Metody te znakomicie sprawdzają się w dokumentacji działań konserwatorskich, przy różnego rodzaju dziełach sztuki tj. obrazy, tkaniny, rzemiosło artystyczne.

10 października — Konserwacja królewskich arrasów
Jerzy Holc

grupa docelowa: seniorzy

Zapewne nieco dłuższy niż jedna godzina lekcyjna, bogato ilustrowany wykład o konserwacji najważniejszych zabytków wawelskiego muzeum zamkowego przybliży różne metody konserwatorskie stosowane w największej pracowni konserwatorskiej na Wawelu. Zaprezentowane zostaną wszystkie etapy prac: od działań wstępnych, prania, poprzez przygotowanie materiałów konserwatorskich i prowadzenie długotrwałej konserwacji „igłą”, aż po przygotowanie tapiserii do bezpiecznej prezentacji na wystawie. Towarzyszące wykładowi ilustracje pochodzą z licznych dokumentacji konserwatorskich a także nawiązują do niedawno zorganizowanej wystawy jubileuszowej: Wszystkie arrasy króla: Powroty 1921–1961–2021.

14 października WYKŁAD ODWOŁANY
Digitalizacja jako jedna z form ochrony dziedzictwa kulturowego
Józef Skrabski

grupa docelowa: młodzież i dorośli

Wiadomym jest od dawna, że cyfrowe odwzorowania dóbr kultury są jedną z ważniejszych form ochrony dziedzictwa kulturowego. Świadomość ta nabrała w ostatnich latach pandemii Sars Covid-19 oraz wojny w Ukrainie szczególnego znaczenia. Cyfrowe, wierne utrwalenie wizerunku dzieła, ale i zabezpieczenie plików cyfrowych staje się wyzwaniem wielu instytucji. Proces digitalizacji nie ogranicza się jedynie do wykonania zdjęcia, ale również jego opisu i archiwizacji. W Zamku Królewskim na Wawelu wdrażane są najnowocześniejsze na świecie normy digitalizacji z użyciem ultranowoczesnych aparatów średnioformatowych firmy Phase One, generatorów błysku firmy Broncolor i urządzenia do wizualizacji powierzchni płaskich Scope d50. Przyjęta w Zamku jako standard amerykańska norma Fadgi i belgijska Metamorfose pozwala osiągnąć optymalną jakość odwzorowania cyfrowego, a archiwizacja i zabezpieczenie wytworzonych plików cyfrowych nowym wyzwaniem.

17 października — Konserwacja złotnictwa. Od destruktu do blasku
Tadeusz Galant

grupa docelowa: młodzież i dorośli

Wykład zostanie poświęcony dwóm obiektom: gotyckiemu kubkowi z przełomu XV/XVI wieku, który został zakupiony przez Zamek Królewski na Wawelu jako destrukt, a jego konserwacja pozwoliła uratować obiekt przed całkowitym zniszczeniem, oraz hermie Marii Magdaleny z 1370 roku. Obiekt wypożyczony z Muzeum Diecezjalnego w Kielcach był silnie uszkodzony, a poddanie go konserwacji w wawelskiej Pracowni Konserwacji Rzemiosła Artystycznego pozwoliło wyciągnąć z niego to, co najpiękniejsze. Konserwator Tadeusz Galant opowie o tym, jak przywrócić uszkodzonym obiektom ich dawną świetność.

24 października — Konserwacja chorągwi wawelskich
Elżbieta Nowak

grupa docelowa: seniorzy

Wawel w swoich zbiorach muzealnych oprócz arrasów i namiotów orientalnych posiada liczną kolekcję innych obiektów tekstylnych. Między innymi w inwentarzu znajdują się 83 chorągwie. Wszystkimi tkaninami opiekuje się, działająca od 1928 roku, Pracownia Konserwacji Tkanin Zabytkowych. Troska o stan obiektów polega nie tylko na prewencji. Podejmujemy się zabiegów poprawienia ich kondycji także w celach wystawienniczych. Są to działania zabezpieczające i rekonstrukcyjne. Najbardziej interesujące konserwacje przeprowadziliśmy przygotowując historyczne chorągwie na poszerzoną wystawę Nowego Skarbca Koronnego.

31 października — O ratowaniu arcydzieł. Konserwacja dwóch obrazów z kolekcji Lanckorońskich – Walka Perseusza z Fineuszem oraz Madonna z Dzieciątkiem – Angelo Zotto (?)
Angelika Bogdanowicz-Prus

grupa docelowa: młodzież i dorośli

Zbiór włoskiego malarstwa z XV i XVI wieku należący do Fundacji Lanckorońskich został przekazany na Zamek Królewski na Wawelu w 1994 roku. Prywatna kolekcja obrazów, będąca bezsprzecznie jednym z najbardziej cennych zbiorów europejskiego malarstwa, miała możliwość wreszcie stać się dostępną dla szerokiej publiczności. Oby jednak te światowej klasy obrazy mogły zawisnąć w wawelskich komnatach, wymagały precyzyjnych i czasochłonnych prac konserwatorskich.

O ratowaniu arcydzieł, w rozległych projektach, poprzedzonych badaniami na Krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, wspartych grantem The J. Paul Getty Trust z Los Angeles, na przykładzie dwóch XVI-wiecznych obrazów: Walka Perseusza z Fineuszem oraz Madonny z Dzieciątkiem – Angelo Zotto (?), opowie konserwatorka dzieł sztuki Angelika Bogdanowicz-Prus

7 listopada — Nie tylko destrukty – utrzymywanie zabytków muzealnych w kondycji ekspozycyjnej
Daniel Bednarczyk

grupa docelowa: młodzież i dorośli

Działalność pracowni to nie tylko wykonywanie pełnych, wielomiesięcznych prac konserwatorskich. Codzienne działania specjalistów często skupiają się na tzw. konserwacji zabezpieczającej.

Konserwator Daniel Bednarczyk opisze zabiegi konserwatorskie i renowatorskie na przykładzie obiektów z ekspozycji Zamku Królewskiego na Wawelu z działów złotnictwa, militariów, metali oraz ceramiki. Zostanie przybliżona specyfika Pracowni Konserwacji Rzemiosła Artystycznego oraz różnorodności materiałów i technologii zastosowanych w muzealiach.

14 listopada — Realizacja programu badawczo-konserwatorskiego wawelskich obrazów z kolekcji Lanckorońskich
Ewa Wiłkojć

grupa docelowa: młodzież i dorośli

Prezentacja dotyczy wybranych dzieł z realizacji wieloletniego programu badawczo- konserwatorskiego dotyczącego 87 renesansowych obrazów z Kolekcji Lanckorońskich. Program ten był pierwszym tak rozległym działaniem interdyscyplinarnym w Polsce ze względu na skalę i zakres prowadzonych prac. W wawelskiej pracowni zrealizowano największy w dziejach polskiego muzealnictwa program badawczo-konserwatorski włoskich obrazów renesansowych.

21 listopada — Zabytki archeologiczne w zbiorach wawelskich i ich znaczenie dla dziedzictwa kulturowego
Ewa Gryglewicz

grupa docelowa: seniorzy

Podczas wykładu zaprezentowana zostanie krótka historia powstania na przestrzeni lat zbiorów w Zamku Królewskim na Wawelu oraz rola konserwatora w opiece nad tymi artefaktami. Konserwatorka Ewa Gryglewicz opowie o ochronie i przechowywaniu zbiorów i o tym, jak ważna jest opieka nad nimi, by już zawsze mogły być świadectwem dziedzictwa kulturowego.

28 listopada — Kronika wawelskiego obiektu, konserwacja i nowe życie stołu
Piotr Jarek i Katarzyna Oramus

grupa docelowa: młodzież i dorośli

Prace ze stołem o numerze inwentarzowym 1619 związane były z procesem powstawania Nowego Skarbca Koronnego. Istotnym aspektem była konserwacja, która towarzyszyła podczas powstawania stałej ekspozycji. Z racji rozmiarów stołu (76,5 x 403 x 127,5 cm), była to niepowtarzalna okazja, aby szczegółowo przyjrzeć się konstrukcji i przeprowadzić badania. Była to też okazja do debaty na temat jego pochodzenia, datowania i innych kwestii technologicznych. Na tak pragmatycznym przykładzie przybliżymy Pracownię Konserwacji Mebli Zabytkowych, która opiekuje się kolekcją mebli Zamku Królewskiego na Wawelu.

5 grudnia — Konserwacja jednego obrazu Pokłon Trzech Króli Maestro di Pornassio (?)
Justyna Wyszkowska

grupa docelowa: młodzież i dorośli

Niewielkich rozmiarów obraz ze sceną Pokłonu Trzech Króli datowany na około 1410 rok, prawdopodobnie pędzla anonimowego liguryjskiego malarza – Maestro di Pornassio, podziwiać można w Gabinecie Włoskim, gdzie eksponowana jest znaczna część dzieł z kolekcji hrabiego Karola Lanckorońskiego, darowanych przez jego córkę prof. Karolinę Lanckorońską w 1994 roku. Zapewne przedstawienie to należało do szczególnie bliskich sercu Donatorki, gdyż zatrzymała je w swoim rzymskim mieszkaniu, a na zamek obraz trafił po jej śmierci w 2002 roku.

Przeprowadzona w latach 2005/2006 konserwacja obrazu była okazją do bliższego przyjrzenia się warsztatowi artysty jak również ujawnienia na powrót piękna stworzonej przez niego pięć wieków temu kompozycji obrazu. Dzieło zapewne przeznaczone było do prywatnej dewocji. O konserwacji obrazu, decyzjach konserwatora w kwestiach scalenia estetycznego kompozycji, jego oprawy i ich wynikach opowie autorka prac Justyna Wyszkowska
12 grudnia — Wyzwania konserwatorskie i modernizacyjne na wzgórzu wawelskim w ostatnich latach oraz planowane przedsięwzięcia
Martyna Bulińska

grupa docelowa: młodzież i dorośli

Wykład będzie obejmował podsumowanie wyzwań konserwatorskich i modernizacyjnych, jakie miały miejsce w ostatnich latach na Zamku Królewskim na Wawelu oraz omówienie planowanych przedsięwzięć. Poruszone zostaną między innymi: konserwacja architektury Dziedzińca Arkadowego, modernizacja i budowa nowych instalacji w Zamku oraz przebudowa skrzydła północnego na potrzeby Nowego Skarbca Koronnego. Podczas wykładu dowiecie się także jakie są plany na najbliższe lata pod względem konserwatorskim.

16 grudnia — Ochrona dziedzictwa. Rezerwat archeologiczny – treść i forma
Beata Kwiatkowska-Kopka

grupa docelowa: młodzież i dorośli

W trakcie prac restauracyjnych, prowadzonych na wzgórzu wawelskim od 1905 roku, dokonano szeregu wyjątkowych odkryć, które postawiły przed badaczami i konserwatorami problem nie tylko ich naukowego opracowania, ale także zabezpieczenia i udostepnienia. Zarówno przedwojenne, jak i powojenne odkrycia archeologiczne skłoniły Kierownictwo Odnowienia Zamku do przygotowania koncepcyjnego projektu ekspozycji tych znalezisk w formie rezerwatów. Projekt przewidywał „system częściowo wzajemnie połączonych rezerwatów archeologiczno-architektonicznych”. Trudności techniczne i terenowe sprawiły, że koncepcja ta nie została zrealizowana. Istniejące przestrzenie rezerwatowe częściowo są w tej chwili udostępnione i tym dostępnym ekspozycjom poświęcone są poniższe uwagi.

19 grudnia — „Reframing” – nowa/stara rama do wielkiego/małego obrazu – opowiadanie o nowej oprawie dla wawelskiego arcydzieła pędzla Simone Martini
Justyna Wyszkowska i Maciej Baran

grupa docelowa: młodzież i dorośli

Anioł Simone Martini, dzieło datowane na lata około 1320, jest jednym z najcenniejszych dzieł wawelskiej części kolekcji Karola Lanckorońskiego. Obraz jest fragmentem pochodzącym z nieznanej nastawy ołtarzowej, według niektórych badaczy stanowiącym pierwotnie dekorację części jej zwieńczenia tzw. cuspidae. Funkcjonując już jako obraz, przedstawienie poddawane było wiele razy pracom renowacyjnym i zaopatrywane było w różne ramy.

Po przeprowadzonej na Wawelu w latach 1996–1997 konserwacji obrazu, zaproponowano oprawę o nieco nowoczesnym profilu i całkowicie odbiegającą od charakterystycznej dla środowiska powstania – XIV-wiecznej Sieny – estetyce. W założeniu miało to podkreślać fakt, że kompozycja nie jest zamierzona przez twórcę w obecnym kształcie, a przedstawienie stanowi fragment wycięty z większego, niezachowanego dzieła. Obecnie obraz prezentowany jest w nowej aranżacji wnętrza Gabinetu Włoskiego, co skłoniło mnie do stworzenia projektu nowego obramienia. Proponując nową oprawę chcieliśmy w sposób bardziej bezpośredni, w oparciu o inne zachowane dzieła mistrza, nawiązać do ornamentyki charakterystycznej dla XIV-wiecznej Sieny za pomocą typowej wówczas techniki zdobniczej przy użyciu wybijanych punc. Celem naszych wysiłków było wykonanie ramy, która jest tłem dla fragmentu dzieła malarskiego, liczącego 700 lat. Pewnego rodzaju zamknięcie anioła w sprzyjającym dla niego środowisku, aby do oglądającego przemawiał on sam – wrażliwie wykonany przez mistrza wizerunek. O pracy nad projektem, wykonaniu ramy, jej zdobieniu i patynowaniu opowiedzą Justyna Wyszkowska i Maciej Baran.