Wielokulturowa Rzeczpospolita w czasach Zygmunta Augusta

Projekt zrealizowany w ramach Programu "Promowanie różnorodności kulturowej i artystycznej w ramach europejskiego dziedzictwa kulturowego" współfinansowanego z Mechanizmu Finansowego EOG 2009-2014 i Norweskiego Mechanizmu Finansowego
1 IV 2015 - 1 IV 2016

Projekt łączył badania naukowe nad kolekcją arrasów zamówioną przez króla Zygmunta Augusta i wykonaną w Brukseli w latach 1550-1560, z programem edukacyjnym, który pozwolił zapoznać się z bogatą kulturą złotego okresu Rzeczpospolitej.

KOSZT PROJEKTU: 1 327 852 PLN
DOFINANSOWANIE EOG: 1 102 347 PLN
DOFINANSOWANIE MKIDN: 122 483 PLN

Beneficjent: ZAMEK KRÓLEWSKI NA WAWELU – PAŃSTWOWE ZBIORY SZTUKI
Wawel 5
31-001 Kraków
zamek@wawel.org.pl
 
PARTNER: NORSK INSTITUTT FOR LUFTFORSKNING
Instituttvereien 18
2027 Kjeller
nilu@nilu.no
 
Zespół Sterujący Projektu:
Kierownik projektu ds. merytorycznych: Magdalena Ozga
Kierownik projektu ds. finansowych: Bożena Westen
Koordynator projektu ze strony Partnera: dr Terje Grøntoft

www.eeagrants.org
www.eog2016.mkidn.gov.pl
www.mkidn.gov.pl

Wsparcie udzielone z funduszy EOG pochodzących z Islandii, Liechtensteinu i Norwegii oraz środków krajowych

„Wielokulturowa Rzeczpospolita w czasach Zygmunta Augusta” to roczny, polsko-norweski projekt polegający na współpracy ekspertów w dziedzinie nowoczesnych technik konserwatorskich oraz promocji dziedzictwa kulturowego.

Czasy króla Zygmunta Augusta to okres największej świetności Rzeczpospolitej, tak w sferze kultury materialnej jak i niematerialnej. Zagadnienia tolerancji religijnej oraz współżycia wielu narodów tworzących jeden organizm państwowy w przeszłości pozwolą na uatrakcyjnienie sposobu nauczania o tych zagadnieniach w czasach współczesnych. Najważniejszym materialnym świadectwem z tego czasu jest kolekcja arrasów, zamówiona przez króla w latach 1550-1560 w Brukseli. Stanowi ona bezcenne materialne świadectwo kultury i dziedzictwa europejskiego, ze względu na swoje wartości artystyczne oraz historię.

Z tego względu część projektu dotyczy wieloaspektowych badań fizykochemicznych dotyczących degradacji włókien i związanych z nimi identyfikacji barwników tworzących ten zespół tkanin. Bardzo ważne jest także wykonanie pomiarów fadometrycznych – odporności barwników na światło, co pomoże w ustaleniu optymalnych warunków przechowywania kolekcji. Kolejne zadanie to badania mikrobiologiczne i ocena przydatności w konserwacji innowacyjnych metod dezynfekcji plazmą niskotemperaturową.

Partner – Norweski Instytut Badań Powietrza (NILU) wykonuje niezwykle ważne w Krakowie pomiary zanieczyszczenia środowiska.

Program edukacyjny skierowany jest przede wszystkim do ludzi młodych - w lecie organizujemy cztery edycje gry terenowej. Będą także wykłady dla wszystkich zainteresowanych dziejami najważniejszej kolekcji tapiserii w Polsce i specjalne zajęcia dla dzieci i młodzieży z dysfunkcjami wzroku i słuchu.

Konferencja naukowa
15 kwietnia 2016 odbyła się konferencja podsumowującą badania naukowe oraz działania edukacyjne zrealizowane w ramach Projektu.

Program

• prof. dr hab. Jan Ostrowski
  Powitanie zaproszonych gości
• dr hab. Ewa Wiłkojć (Zamek Królewski na Wawelu)
  Wprowadzenie do konferencji
• prof. dr inż. Maciej Jarosz (Politechnika Warszawska)
  dr inż. Katarzyna Lech (Politechnika Warszawska)
  "Identyfikacja barwników w arrasach"
• dr Terje Grontoft (Norweski Instytut Badań Powietrza)
  "Badania jakości powietrza"
• prof. dr hab. Katarzyna Turnau (Uniwersytet Jagielloński)
  "Mikrobiologia arrasów"
• dr hab. Joanna Łojewska
  "Degradacja włókien wełny i jedwabiu"
• dr hab. Tomasz Łojewski
  "Światłotrwałość arrasów"
• Anna Chachulska (Zamek Królewski na Wawelu)
  Działania edukacyjne
• Fundacja Wspomagająca Wychowanie – ARCHEZJA
  "Wieża Babel albo powrót króla" – historyczna gra terenowa – podsumowanie

Wykłady
W związku z podsumowaniem projektu Zamek Królewski na Wawelu zorganizował wykłady z historii i historii sztuki, ukazujące problem arrasów polskiego króla w szerszym kontekście.
wstęp wolny

• 10 III 2016 "Plska i Litwa ostatnich Jagiellonów a Europa"
  dr Marek A. Janicki (Instytut Historyczny UW)
  Pierwsze spotkanie dotyczyło kontekstu – politycznego i kulturowego – w jakim Rzeczpospolita Obojga Narodów osiągnęła status europejskiego mocarstwa. Pokazało, jak należy widzieć „złoty wiek” pod panowaniem tych władców na tle układu sił w szesnastowiecznej Europie, konfliktów wyznaniowych i dominujących wówczas prądów umysłowych.
• 17 III 2016 "Zygmunt August – człowiek i polityk"dr Marek A. Janicki (Instytut Historyczny UW)Drugi wykład poświęcony był osobie polskiego monarchy, mecenasa, któremu zawdzięczamy najbardziej prestiżowy w dziejach europejskiego kolekcjonerstwa zbiór arrasów. W świetle mało znanych przekazów z epoki – zleceniodawca tej kolekcji został ukazany stereometrycznie, nie tylko jako amator sztuki czy wódz, ale jako wybitna osobowość.
• 12 IV 2016 "Tapiserie w Europie doby Renesansu"
• 14 IV 2016 "Arrasy króla Zygmunta Augusta"
  dr Magdalena Piwocka (Zamek Królewski na Wawelu)
   

17 czerwca 2015 odbyła się konferencja prasowa w Centrum Konferencyjno-Wystawowym, o godzinie 12.00.

Partnerem Projektu jest Norweski Instytut Badań Powietrza NILU - instytucja, która w ciągu ostatnich 15 lat przeprowadziła wiele szeroko zakrojonych projektów z zakresu badań jakości powietrza i konserwacji dorobku kulturalnego.
Przez ostatnie trzy lata NILU była zaangażowana w dwa projekty z dziedziny technologii środowiskowej i dorobku kulturalnego w ramach 7 Programu Ramowego UE:

• projekt PROPAINT, który dotyczył poprawy warunków wewnątrz gablot mikroklimatycznych do przechowywania obrazów podczas ekspozycji, magazynowania i transportu, zwłaszcza z użyciem ram mikroklimatycznych;
• projekt MEMORI, polegający na opracowaniu i wprowadzeniu nowego przenośnego urządzenia podręcznego do wykonywania pomiarów jakości powietrza pomieszczeń, gdzie są lub miałyby być przechowywane zabytki, a także umożliwiającego ocenę wpływu zanieczyszczeń na zabytki ruchome i jego złagodzenie.

Oprócz udziału w dużych projektach unijnych, NILU angażowała się również 
w kilka projektów EOG, z zakresu konserwacji zabytków, przy udziale 
co najmniej jednego partnera z kraju organizującego dany projekt, w tym:

1. Ocena jakości powietrza dla przestrzeni przechowywania zbiorów litewskiego Muzeum Teatru, Muzyki i Kina;
2. Ocena jakości powietrza i potencjalnego ryzyka dla miejsca przechowywania zbiorów ksiąg i manuskryptów praskiej Biblioteki Narodowej w budynku Clementinium;
3. Ocena stopnia zagrożenia korozją atmosferyczną w Warszawie oraz ocena stopnia narażenia na działanie korozji eksponatów w Muzeum Kolejnictwa w Warszawie;
4. Ocena jakości powietrza i ryzyka wystąpienia działań niepożądanych dla zbiorów Nowych Sukiennic w Krakowie, tuż po remoncie wiosennym w 2010 roku;
5. Ocena aktualnej jakości powietrza oraz opracowanie nowej ramy mikroklimatycznej dla chorągwi jedwabnych na Zamku Królewskim na Wawelu w Krakowie.

NILU funkcjonuje również jako centrum informacji i danych w ramach długofalowego projektu EKG o nazwie ICP Materials International Cooperative.

NILU uczestniczy w wieloletnim Międzynarodowym Programie Współpracy nad Wpływem Zanieczyszczenia Powietrza na Materiały, włączając obiekty Dziedzictwa Kulturowego (UN/ ECE International Cooperative Programe on Effects of Air Pollution on Materials, including Historic and Cultural Monuments, UN ECE ICP Materials) w ramach którego dokonuje się pomiarów jakości powietrza i wpływów efektów degradacji na dane materiały na terenie całej Europy oraz prowadzi się ocenę ryzyka wystąpienia zagrożeń dla zabytków nieruchomych. 

Nieprzerwanie współpracuje z partnerami norweskimi w zakresie kontroli jakości powietrza i konserwacji zabytków. W ramach tej współpracy, działania NILU przynoszą pożądane efekty, zarówno ku satysfakcji lokalnych społeczności, jak i z korzyścią dla narodowego dziedzictwa.

W ciągu ostatniego roku współpracy z obecnymi, jak i nowymi partnerami, NILU dowiodło, że jest w stanie jeszcze lepiej wykorzystać oferowane do tej pory metody badawcze, przeprowadzać analizy wyników i uzyskiwać efekty pracy w ramach umów partnerskich.