Kampania "Puste Ramy"

Muzeum na Wawelu powstało w roku 1930 jako część Państwowych Zbiorów Sztuki. Jednak idea utworzenia kolekcji sięgała roku 1882, kiedy to Jan Matejko podarował "Hołd pruski" do przyszłych zbiorów wawelskich. Zgromadzone w dwudziestoleciu międzywojennym muzealia obejmowały przede wszystkim dzieła sztuki oraz pamiątki historyczne związane z zamkiem, wśród których najcenniejsze były rewindykowane z Rosji po traktacie ryskim w 1921 roku arrasy króla Zygmunta Augusta oraz Szczerbiec.

Pracownicy Wawelu byli przygotowani na ewentualność ewakuacji najcenniejszych zbiorów na kilka miesięcy przed rozpoczęciem działań wojennych, ale faktyczna decyzja dotycząca wywozu muzealiów zapadła 2 września 1939 roku, dzień po wybuchu wojny. Następnego dnia Wawel opuściło 20 skrzyń oraz 7 tub z gobelinami; zbiory przetransportowano Wisłą do Kazimierza Dolnego, skąd rozpoczęły podróż samochodami do rumuńskiego portu w Konstancy. Po dwóch miesiącach pobytu w porcie ładunek wypłynął w kierunku Francji, dokąd przybył 8 stycznia 1940 roku. Inwazja Niemców na Francję zmusiła do podjęcia dalszych działań ewakuacyjnych: zabytki trafiły najpierw do polskiej ambasady w Londynie, a następnie do polskiego konsulatu w Ottawie. Po kilku tygodniach strona kanadyjska zaproponowała przeniesienie kolekcji do budynku Archiwum Narodowego. W Kanadzie arrasy kilka razy zmieniały miejsce pobytu, co miało na celu zmylenie i odwrócenie uwagi sowieckich władz od polskich zbiorów. Arrasy ostatecznie powróciły do Polski w 1961 roku po wieloletnich staraniach polskich władz wspieranych przez środowisko muzealne.

W czasie wojny wiele cennych muzealiów pozostało na wzgórzu wawelskim i służyło jako wyposażenie wnętrz rezydencji generalnego gubernatora Hansa Franka i jego pracowników, którzy korzystali z zamkowych apartamentów. Część pozostawionych na Wawelu zabytków została zarekwirowana i wraz z innymi skarbami z Generalnego Gubernatorstwa, którego Kraków był wówczas stolicą, została wywieziona na Dolny Śląsk, a następnie w głąb Rzeszy. Zbiory detalu architektonicznego przeznaczono na cele budowalne lub roztłuczono jako szuter drogowy. Rozproszeniu i prawdopodobnie zniszczeniu uległy zbiory archeologiczne.

Obecnie na listę strat wpisane są 344 zabytki ze zbiorów wawelskich. Liczba ta jest zaniżona, ponieważ nie obejmuje dużej części rzemiosła artystycznego, zabytków archeologicznych oraz detalu architektonicznego i rzeźbiarskiego. W 2021 roku dyrekcja Zamku Królewskiego na Wawelu powołała Zespół ds. Badań Proweniencyjnych oraz Strat Wojennych, którego jednym z zadań jest uzupełnienie listy zaginionych muzealiów.

Do najbardziej poszukiwanych strat wojennych należą: