Konserwacja muzealiów
Konserwacja dzieł sztuki stanowi integralny element działalności Zamku Królewskiego na Wawelu.
Pierwsi konserwatorzy pracowali tutaj jeszcze przed oficjalnym otwarciem muzeum w 1930 roku, przygotowując rewindykowane zbiory do ekspozycji. Początki zorganizowanej opieki konserwatorskiej sięgają lat 20. XX wieku, kiedy – na mocy postanowień traktatu ryskiego (1921) – do Polski powróciło wiele dzieł sztuki, często wymagających działań konserwatorskich. To właśnie wówczas powstały pierwsze warsztaty, które z czasem przekształciły się w wyspecjalizowane, nowoczesne pracownie konserwatorskie.
Współcześnie o zabytki Wawelu dba doświadczony i kompetentny zespół Działu Konserwacji. Pracując zgodnie z najwyższymi międzynarodowymi standardami, konserwatorki i konserwatorzy przywracają zabytkom dawną świetność. Dbają o autentyzm materii, wartość artystyczną i historię każdego obiektu. Zamek Królewski na Wawelu od lat realizuje szeroko zakrojone projekty konserwatorskie – wśród najważniejszych realizacji można wymienić m.in. konserwację osiemdziesięciu siedmiu obrazów włoskich i hiszpańskich z wieków XIV–XVI – daru Karoliny Lanckorońskiej (1994–2010), konserwację monumentalnego Hołdu pruskiego Jana Matejki (2006–2007), wieloletnią konserwację czterech arrasów króla Zygmunta Augusta z serii Dzieje wieży Babel (2004–2014) oraz konserwację i restaurację porcelanowej rzeźby miśnieńskiej przedstawiającej ukrzyżowanie Chrystusa autorstwa Johanna Joachima Kaendlera (1995–2001), jednej z trzech zachowanych na świecie. Ponadto pracownie konserwacji uczestniczą w tworzeniu wystaw, m.in. przygotowując obiekty do ekspozycji na wystawy. Z najnowszych przedsięwzięć należy wspomnieć przede wszystkim o wystawach stałych Skarbiec Koronny (2022), Gabinet Porcelanowy (2024) i Wawel Podziemny. Lapidarium (2024/2025) oraz wystawach czasowych „Wszystkie Arrasy Króla. Powroty 2021–1961–1921” (2021) i „Obraz Złotego Wieku” (2023).
Pracownie konserwatorskie działają również w obszarze edukacji, uczestnicząc w wydarzeniach odbywających się na Zamku, a także organizując praktyki studenckie, staże zawodowe, dzieląc się wiedzą z kolejnymi pokoleniami. Konserwatorzy i konserwatorki Zamku Królewskiego na Wawelu nieustannie podnoszą swoje kwalifikacje, uczestnicząc w warsztatach, szkoleniach i konferencjach branżowych.
Główna Konserwator Muzealna: dr Aleksandra Hola
Dr Aleksandra Hola jest konserwatorką dzieł sztuki specjalizującą się w strukturalnej konserwacji malowideł na drewnie. W 2011 roku uzyskała stopień doktora w dyscyplinie konserwacja i restauracja dzieł sztuki na Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie. Doświadczenie zyskiwała jako stypendystka Fundacji Paula J. Getty’ego m.in. w The Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku, Royal Institute for Cultural Heritage KIK-IRPA w Brukseli, London Studio of the Hamilton Kerr Institute czy Kunsthistorisches Museum w Wiedniu. Brała udział w konserwacjach strukturalnych obrazów Lucasa Cranacha starszego, Caravaggia, Jana Brueghela młodszego czy Petera Paula Rubensa. W latach 2018–2023 była członkinią prezydium ENCoRE (European Network for Conservation and Restoration Education).
Posiada wieloletnie doświadczenie w zarządzaniu projektami konserwatorskimi oraz bogaty dorobek publikacyjny – jest autorką artykułów i opracowań poświęconych zagadnieniom technologicznym i konserwacji malarstwa, które ukazały się zarówno w polskich, jak i międzynarodowych wydawnictwach branżowych. W 2018 roku współkuratorowała wystawę „Mistrz i Katarzyna. Hans Suess von Kulmbach i jego dzieła dla Krakowa” w Muzeum Narodowym w Krakowie.
Od 2024 roku pełni funkcję Głównej Konserwator Zamku Królewskiego na Wawelu. Wciąż prowadzi zajęcia ze studentami II i V roku na krakowskiej ASP oraz współpracuje z Bazyliką Mariacką w Krakowie, nieprzerwanie doskonaląc swoje umiejętności.
kontakt:
e-mail: aleksandra.hola@wawelzamek.pl
tel.: 12 422-51-55, wew. 205, 338
kontakt:
e-mail: aleksandra.hola@wawelzamek.pl
tel.: 12 422-51-55, wew. 205, 338
PRACOWNIE
Pracownia Konserwacji Malarstwa
Zespół Pracowni tworzą wysoko wykwalifikowane i doświadczone konserwatorki oraz konserwatorzy, którzy zajmują się dziełami malarstwa sztalugowego wykonanymi na różnorodnych podłożach – drewnianych, płóciennych czy metalowych.
Nadrzędnym celem zespołu jest ochrona i zachowanie dzieł sztuki z poszanowaniem ich historii, wartości artystycznej, oryginalnej materii oraz technologii wykonania. Prace konserwatorskie prowadzone są w oparciu o badania technologiczne. Pozwalają one podejmować świadome decyzje konserwatorskie, pogłębiają wiedzę o budowie i stanie zachowania obiektów, a także o ich proweniencji i autentyczności. Pracownia aktywnie współpracuje z laboratoriami naukowymi, ekspertami krajowymi i zagranicznymi, pozostając w szczególnie bliskich relacjach z Wydziałem Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie. Współpraca i nieustanny rozwój zespołu sprawiają, że działania konserwatorskie i badawcze realizowane są zgodnie z aktualnymi międzynarodowymi standardami.
Zespół
Kierowniczka: Katarzyna Siwczyńska
dr Angelika Bogdanowicz-Prus
Karol Brzozowski
Jan Kietliński
Stanisław Łuczak
dr Małgorzata Stachurska-Barańska
Justyna Wyszkowska
Pracownia Konserwacji Mebli Zabytkowych, Rzeźby i Ram
To interdyscyplinarna jednostka, w której łączą się kompetencje trzech wyspecjalizowanych zespołów konserwatorów i konserwatorek. Wspólnym celem pracy jest zachowanie autentyczności i wartości artystycznej poprzez konserwację, badania oraz dokumentację obiektów wykonanych z drewna i kamienia, często złoconych i polichromowanych inkrustowanych.
Zespół Konserwacji Mebli specjalizuje się kompleksowej ochronie zbiorów mebli zabytkowych, które dopełniają ekspozycję. Przeprowadzane konserwacje zachowują wysoki poziom. Indywidualne podejście do obiektu oraz świadomość podejmowanych decyzji pozwala na długofalową ochronę mebli. Zespół współpracuje z zewnętrznymi jednostkami badawczymi, dzięki czemu możliwe jest badanie konserwowanych obiektów pod kątem techniki i technologii, a także przeprowadzenie ich dokładnej diagnostyki oraz rzetelnej dokumentacji. Wysoko wyspecjalizowani specjaliści wymieniają się doświadczeniem i jednocześnie rozwijają swoje kompetencje.
Zespół Konserwacji Rzeźby zajmuje się konserwacją rzeźby drewnianej, kamiennej i gipsowej. Realizacje konserwatorskie prowadzone są w oparciu o przeprowadzane badania. Doświadczenie oraz analiza powodują, że poziom wykonywanych restauracji skutkuje długotrwałą jakością.
Zespół Konserwacji Ram specjalizuje się w restauracji i konserwacji obiektów wykonywanych w technikach pozłotniczych, do których m.in. zaliczamy oprawy dzieł malarskich, rzeźby, meble oraz inne obiekty rzemiosła artystycznego. Prace obejmują konserwację i restaurację, a także badania technologiczne. Doświadczony zespół łączy zabiegi konserwatorskie z dawnymi technikami. Otwartość i rozwój zespołu sprawiają, że jest wsparciem dla wszystkich pracowni konserwacji.
Zespół
Zespół Konserwacji Mebli specjalizuje się kompleksowej ochronie zbiorów mebli zabytkowych, które dopełniają ekspozycję. Przeprowadzane konserwacje zachowują wysoki poziom. Indywidualne podejście do obiektu oraz świadomość podejmowanych decyzji pozwala na długofalową ochronę mebli. Zespół współpracuje z zewnętrznymi jednostkami badawczymi, dzięki czemu możliwe jest badanie konserwowanych obiektów pod kątem techniki i technologii, a także przeprowadzenie ich dokładnej diagnostyki oraz rzetelnej dokumentacji. Wysoko wyspecjalizowani specjaliści wymieniają się doświadczeniem i jednocześnie rozwijają swoje kompetencje.
Zespół Konserwacji Rzeźby zajmuje się konserwacją rzeźby drewnianej, kamiennej i gipsowej. Realizacje konserwatorskie prowadzone są w oparciu o przeprowadzane badania. Doświadczenie oraz analiza powodują, że poziom wykonywanych restauracji skutkuje długotrwałą jakością.
Zespół Konserwacji Ram specjalizuje się w restauracji i konserwacji obiektów wykonywanych w technikach pozłotniczych, do których m.in. zaliczamy oprawy dzieł malarskich, rzeźby, meble oraz inne obiekty rzemiosła artystycznego. Prace obejmują konserwację i restaurację, a także badania technologiczne. Doświadczony zespół łączy zabiegi konserwatorskie z dawnymi technikami. Otwartość i rozwój zespołu sprawiają, że jest wsparciem dla wszystkich pracowni konserwacji.
Zespół
Kierownik: Piotr Jarek
Maciej Baran
Marta Buczkowska
Jan Oliwa
Katarzyna Oramus
Dominik Synowiec
Joanna Szegda
Maciej Baran
Marta Buczkowska
Jan Oliwa
Katarzyna Oramus
Dominik Synowiec
Joanna Szegda
Pracownia Konserwacji Papieru i Skóry
Pracownia Konserwacji Papieru i Skóry Zamku Królewskiego na Wawelu zajmuje się konserwacją zabytków wykonanych na podłożach organicznych, tj. papierze, pergaminie i skórze. W zakresie działań Pracowni znajdują się m.in. starodruki, grafiki, rysunki, rękopisy, akwarele i pastele, a także mapy, dokumenty archiwalne oraz oprawy introligatorskie i elementy skórzane wystroju wnętrz (m.in. kurdybany, fragmenty rzemiosła artystycznego czy mebli).
Zespół Pracowni prowadzi prace z zachowaniem najwyższych standardów konserwatorskich, dbając o stabilizację materiałów i ich integralność estetyczną. Konserwacja oparta jest na szczegółowej analizie technologii wykonania i stanu zachowania, a także na zastosowaniu metod odwracalnych i nieinwazyjnych. Celem działań jest zapewnienie trwałości oraz estetyki obiektów przy jednoczesnym poszanowaniu ich autentyzmu historycznego.
Zespół
Kierowniczka: Ewa Pietrzak
Katarzyna Dudek
Pracownia Konserwacji Rzemiosła Artystycznego
Pracownia Konserwacji Rzemiosła Artystycznego Zamku Królewskiego na Wawelu specjalizuje się w konserwacji i restauracji obiektów z zakresu dawnego rzemiosła – zabytkami wykonanymi m.in. z metali szlachetnych i nieszlachetnych, ceramiki, szkła, kamienia, kości.
Konserwatorzy pracowni łączą wiedzę technologiczną z doświadczeniem rzemieślniczym, prowadząc działania z poszanowaniem historycznych metod wytwarzania i charakteru artystycznego dzieł. W zależności od potrzeb konserwacja może obejmować zarówno oczyszczanie i zabezpieczanie obiektów, jak i rekonstrukcję detali czy warstw dekoracyjnych. Pracownia współpracuje z innymi zespołami konserwatorskimi oraz ekspertami zewnętrznymi, prowadząc prace zgodnie z aktualnymi standardami międzynarodowymi.
Zespół
Kierownik: Daniel Bednarczyk
Tadeusz Galant
Aleksandra Jagiełka
Maria Kisiel-Jarek
Magdalena Otłowska
Pracownia Konserwacji Tkanin
Pierwsze wzmianki o działalności Pracowni Konserwacji Tkanin pojawiają się już w 1927 roku. Zespół specjalizuje się w konserwacji obiektów tekstylnych o wysokiej wartości artystycznej i historycznej. Szczególne miejsce w działalności Pracowni zajmują monumentalne arrasy Zygmunta Augusta – jedna z najcenniejszych i najliczniejszych kolekcji tapiserii renesansowych na świecie.
Wysoko wykwalifikowani konserwatorzy i konserwatorki, a także doświadczeni renowatorzy, zajmują się kompleksową konserwacją tkanin, tj. tapiserii, kobierców, makat, namiotów, chorągwi, paramentów liturgicznych, ubiorów oraz innych obiektów tekstylnych. Prace konserwatorskie obejmują oczyszczanie, stabilizację strukturalną, zabezpieczenie tekstyliów na podłożach dublażowych – metodą igłową lub przy użyciu specjalistycznych klejów. Dodatkowo przeprowadzane są prace restauratorskie tj. rekonstrukcje zniszczonych partii z poszanowaniem oryginalnej technologii i estetyki dzieł.
Pracownia aktywnie współpracuje z instytucjami krajowymi i zagranicznymi, wdrażając nowoczesne metody badawcze i konserwatorskie. W 2023 roku rozpoczęto projekt badawczo-konserwatorski finansowany przez Fundację Zygmunt Zaleski Stichting, obejmujący cztery najbardziej uszkodzone arrasy Zygmuntowskie. W pierwszej fazie przeprowadzono specjalistyczne badania materii zabytkowej oraz analizy związane z zagadnieniami prewencji konserwatorskiej. Część badawczą projektu zakończono w 2024 roku, obecnie prowadzone są prace konserwatorskie.
Zespół
Kierownik: Jerzy Holc
Ewa Kalfas
Sławomir Korzeniowski
Ewa Mardak
Elżbieta Nowak
Emilia Nowak Przybyszewska
Joanna Pasieka
Damian Pyznar
Karolina Szlęk
Anna Trzepacz
Marzena Woźniak
Eryka Zander-Gimińska
Pracownia Konserwacji Zabytków Archeologicznych
Zespół pracowni zajmuje się ochroną obiektów pochodzących z badań archeologicznych prowadzonych na wzgórzu wawelskim i w jego najbliższym otoczeniu. Wśród konserwowanych zabytków znajdują się przedmioty wykonane z materiałów pochodzenia mineralnego nieorganicznego: metal, ceramika, szkło oraz wykonane z materiałów organicznych, często zachowanych w stanie silnej degradacji, takich jak skóra, tkanina, drewno i kość.
Celem pracowni jest nie tylko zabezpieczenie i utrwalenie struktury tych unikatowych obiektów, ale także przywrócenie ich czytelności oraz umożliwienie dalszych badań i ekspozycji.
Zespół
Kierownik: Ewa Gryglewicz
Barbara Kostecka
Agnieszka Wojtasik
Dział Prewencji Konserwatorskiej
Dział Prewencji Konserwatorskiej Zamku Królewskiego na Wawelu odpowiada za długofalową ochronę zbiorów muzealnych poprzez działania profilaktyczne. Główne zadania zespołu obejmują monitorowanie i kontrolę warunków środowiskowych w przestrzeniach ekspozycyjnych, magazynowych i transporcie, a także analizę zagrożeń dla obiektów – m.in. biologicznych, chemicznych i mechanicznych.
Zespół Działu opracowuje zalecenia dotyczące przechowywania i ekspozycji oraz aktywnie wspiera działania wystawiennicze i transportowe pod kątem bezpieczeństwa konserwatorskiego. Ścisła współpraca z pracowniami konserwatorskimi oraz zaplecze pomiarowo-badawcze umożliwiają szybkie reagowanie na zmiany środowiskowe, a także minimalizowanie ryzyka zagrożenia dla zbiorów.
Zespół
Kierowniczka: Magdalena Soboń
Grzegorz Nesterowicz
Justyna Osuch
Film "Sztuka konserwacji – konserwacja sztuki".
Film "Sztuka konserwacji – konserwacja sztuki" - kadr z ręką trzymającą szpachlę malarską
Prezentacja multimedialna
Prezentacja multimedialna o konserwacji zabytków, kadr z obrazem przedstawiającym przytulone twarze kobiety i dziecka
Prezentacja oferująca pogłębioną charakterystykę szczególnie złożonych analiz technologicznych i zabiegów konserwatorskich w trakcie konserwacji obrazu "Madonna z Dzieciątkiem i Dwoma Aniołami" przypisywanemu Sandro Botticellemu (1445–1510).
Prace konserwatorskie przeprowadzono w Pracowni Konserwacji Malarstwa i Rzeźby, w Zamku Królewskim na Wawelu (2009).
Prace konserwatorskie przeprowadzono w Pracowni Konserwacji Malarstwa i Rzeźby, w Zamku Królewskim na Wawelu (2009).