Carowie Szujscy przed królem Zygmuntem III w roku 1611
Pokaz po konserwacji obrazu ze zbiorów Lwowskiego Muzeum Historycznego
Reprezentacyjne Komnaty Królewskie, sala Pod Orłem – od 15 marca 2013
Obraz przedstawia scenę, która rozegrała się w Sali Senatu w Zamku Królewskim w Warszawie 29 października 1611 r. Była ona zakończeniem uroczystego wjazdu do miasta hetmana polnego koronnego Stanisława Żółkiewskiego, zwycięzcy wojsk moskiewskich pod Kłuszynem w roku 1610 oraz zdobywcy Moskwy w tym samym roku.
Wziętego do niewoli cara Wasyla IV Szujskiego i jego braci – Dymitra oraz Iwana, hetman zaprezentował polskiemu monarsze i przedstawicielom parlamentu. Hołd złożony przez dostojnych jeńców królowi Zygmuntowi III, któremu towarzyszył królewicz Władysław Zygmunt, stanowił uwieńczenie zwycięskich kampanii przeprowadzonych przez polskie wojska w roku 1610, a w roku następnym zakończonych zdobyciem Smoleńska.
Dzieło to jest jedną z nielicznych zachowanych pamiątek tamtych wydarzeń. Losy malowidła, powstałego pod koniec pierwszej ćwierci XVII stulecia w kręgu królewskiego malarza Tomasza Dolabelli, nie są w pełni wyjaśnione. Do zbiorów lwowskiego muzeum obraz trafił po drugiej wojnie światowej z zamku w Podhorcach. Całkowicie przemalowany w roku 1872 przez Jana Kantego Lorentowicza i znacznie poobcinany, przetrwał w bardzo złym stanie.
Reprezentacyjne Komnaty Królewskie, sala Pod Orłem – od 15 marca 2013
Obraz przedstawia scenę, która rozegrała się w Sali Senatu w Zamku Królewskim w Warszawie 29 października 1611 r. Była ona zakończeniem uroczystego wjazdu do miasta hetmana polnego koronnego Stanisława Żółkiewskiego, zwycięzcy wojsk moskiewskich pod Kłuszynem w roku 1610 oraz zdobywcy Moskwy w tym samym roku.
Wziętego do niewoli cara Wasyla IV Szujskiego i jego braci – Dymitra oraz Iwana, hetman zaprezentował polskiemu monarsze i przedstawicielom parlamentu. Hołd złożony przez dostojnych jeńców królowi Zygmuntowi III, któremu towarzyszył królewicz Władysław Zygmunt, stanowił uwieńczenie zwycięskich kampanii przeprowadzonych przez polskie wojska w roku 1610, a w roku następnym zakończonych zdobyciem Smoleńska.
Dzieło to jest jedną z nielicznych zachowanych pamiątek tamtych wydarzeń. Losy malowidła, powstałego pod koniec pierwszej ćwierci XVII stulecia w kręgu królewskiego malarza Tomasza Dolabelli, nie są w pełni wyjaśnione. Do zbiorów lwowskiego muzeum obraz trafił po drugiej wojnie światowej z zamku w Podhorcach. Całkowicie przemalowany w roku 1872 przez Jana Kantego Lorentowicza i znacznie poobcinany, przetrwał w bardzo złym stanie.
Konserwacja
Obraz został sprowadzony w listopadzie 2010 r. na Zamek Królewski na Wawelu z intencją pokazania polskiej publiczności po przeprowadzonej konserwacji. Jego pobyt na Wawelu jest rezultatem wieloletniej współpracy obu instytucji.
Obecnie obraz ma wymiary 3,40 m x 3,40 m. Przez wiele lat był zwinięty na zbyt wąski wałek co w znacznym stopniu spowodowało deformacje płótna i liczne wykruszenia warstw malatury; wcześniej prawdopodobnie złożono go w kostkę, o czym świadczą załamania warstwy malarskiej, zaprawy i płótna. Z powodu działania mikroorganizmów, głównie grzybów i pleśni, jak również całkowitego przesuszenia, dublaż nie spełniał już swoich funkcji wzmacniających oryginalne podłoże. Ów zły stan zachowania obrazu uniemożliwiał ekspozycję malowidła i decydował o konieczności podjęcia konserwacji.
Carowie Szujscy przed królem Zygmuntem III w roku 1611
olej na płótnie, 340 x 340 cm; fragment, stan przed konserwacją
Carowie Szujscy przed królem Zygmuntem III w roku 1611
olej na płótnie, 340 x 340 cm; fragment, stan przed konserwacją
W lutym r. 2011 zespół konserwatorów Zamku Królewskiego na Wawelu w składzie: Beata Nowak, Angelika Bogdanowicz-Prus, Justyna Wyszkowska-Baścik, Małgorzata Stachurska-Barańska, Oliwia Buchwald-Zięcina, Joanna Bella, Ewa Wiłkojć, opracował projekt badawczo-konserwatorski, a następnie przystąpił do jego realizacji; dokumentację fotograficzną wykonał Jan Kietliński.
Przeprowadzono wszechstronne badania fizyko-chemiczne. Wstępne prace rozpoznawcze obiektu polegające na wykonaniu sond schodkowych i pasowych, poprzedziły obserwacje w światłach analitycznych (VIS, UV, IR, Rtg) oraz badania fizyko-chemiczne. Dzięki temu uzyskano informację o budowie stratygraficznej obiektu i pogląd na stan zachowania pierwotnych i wtórnych warstw. Obraz ma skomplikowaną budowę technologiczną. W swojej historii wielokrotnie był poddawany reperacjom i pokrywany warstwami przemalowań. Zdjęcia Rtg ujawniły istnienie na całej powierzchni pierwotnej kompozycji, zasłoniętej warstwami przemalowań. Stan zachowania tej warstwy trudno było szczegółowo odczytać, dlatego podjęto decyzję by najpierw usunąć ostatnie XIX wieczne przemalowanie. Równolegle z ich usuwaniem musiało być wykonane podklejenie warstw malowidła odspajających się od podłoża. Obraz uzupełniono w miejscach ubytków płótna protezami wklejanymi na styk z płótna lnianego. Konieczna była konsolidacja warstw technologicznych i dublaż obrazu.
Prace związane z konserwacją estetyczną wiązały się z podjęciem trudnych decyzji, a rekonstrukcje poszczególnych zniszczonych fragmentów malowidła musiały być wykonane przy współpracy z historykami sztuki. Liczne wykruszenia i przetarcia warstwy malarskiej utrudniały niejednokrotnie odczytanie szczegółów kompozycji. Było to zadanie skomplikowane, wymagające koncentracji, czasu oraz dużych umiejętności malarskich i konserwatorskich. Wszystkie etapy prac zostały wykonane na najwyższym poziomie co podkreśliła odbierająca prace w grudniu 2013r. polska-ukraińska Komisja Konserwatorska.
Uratowany obraz jest jednym z najważniejszych i najcenniejszych przykładów polskiego malarstwa historycznego z 1. poł. XVII.
Senatorowie duchowni – fragment obrazu przed konserwacją
Senatorowie duchowni – fragment obrazu po konserwacji
Król Zygmunt III i królewicz Władysław Zygmunt, fragment obrazu przed konserwacją
Król Zygmunt III i królewicz Władysław Zygmunt, fragment obrazu po konserwacji
Car Wasyl Szujski z braćmi – Dymitrem i Iwanem, fragment obrazu po konserwacjiWykłady towarzyszące pokazowi
- 8 października 2013 Obraz „Carowie Szujscy przed królem Zygmuntem III w roku 1611” w świetle badań i konserwacji
dr Ewa Wiłkojć (Zamek Królewski na Wawelu) - 15 października 2013 Tryumf hetmana Stanisława Żółkiewskiego i hołd carów Szujskich (1611) w kronikarstwie i literaturze
prof. Dariusz Chemperek (UMCS Lublin) - 22 października 2013 Zygmunt III i Stanisław Żółkiewski wobec kandydatury królewicza Władysława na tron carski
prof. dr hab. Mirosław Nagielski (Uniwersytet Warszawski)
Projekt badawczo-konserwatorski zrealizowano w latach 2010-2012, w ramach współpracy Zamku Królewskiego na Wawelu z Lwowskim Muzeum Historycznym, dzięki dotacji Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Lwowskie Muzeum Historyczne
Sala pod Orłem
