Dwa pokolenia. Sztuka legionowa z kolekcji Jerzego Mycielskiego

W roku 2014, dla uczczenia setnej rocznicy utworzenia Legionów Polskich,  Zamek Królewski na Wawelu przygotował prezentację prac o tematyce legionowej, podarowanych Wawelowi przez profesora Jerzego Mycielskiego (1856-1928) zgodnie z jego testamentem.  W tym roku przypada też druga rocznica. W roku 1934 na trzech wielkich wystawach legionowych – w Krakowie, Lwowie i Sosnowcu – była pokazywana po raz ostatni niemal cała kolekcja Mycielskiego, wówczas licząca sto dzieł. Niniejsza ekspozycja, po upływie osiemdziesięciu lat, prezentuje już tylko część tych zbiorów – pięćdziesiąt osiem prac, które zachowały się do dzisiaj.

Portret profesora Jerzego Mycielskiego
Jan Rembowski (1879-1923), [Warszawa], 1917
rysunek kredkami, papier żeberkowy Ingres ze znakiem wodnym; 61,6 x 47,6 cm

Kolekcja sztuki legionowej Mycielskiego – największa w rękach prywatnych – była świadectwem jego zaangażowania w sprawy Legionów. Ten znany historyk sztuki propagował dzieła o tej tematyce, przede wszystkim jako organizator lub współorganizator wystaw legionowych (w 1916: Kraków, Bazylea, Berno, Zurych; 1917: Lwów, Warszawa; 1924: Kraków), a także autor artykułów, opiekun i przyjaciel artystów. Wśród twórców, których wspierał, należy wymienić: Jakuba Juszczyka, Tadeusza Korpala, Karola Zyndrama Maszkowskiego i Jana Rembowskiego. Mycielski działał także w Naczelnym Komitecie Opieki nad byłymi legionistami oraz wdowami i sierotami po poległych legionistach. Władysław Leopold Jaworski, prezes Naczelnego Komitetu Narodowego powiedział: „Hr. Jerzego Mycielskiego cenimy i kochamy za jego złote serce. Chcecie się przekonać o tem, idźcie do kancelaryi Naczelnego Komitetu Narodowego. Tam gromadzą się ze swemi sprawami Legioniści. Gdy jeden skarży się przed drugim, jakżeż często słyszymy radę: »nie martw się, idź do Jerzego, on ci pomoże«. Tak powstaje legenda, jaka piękna!”  (W. L. Jaworski, Mowy 1914-1915, Kraków 1915, s. 11-12).

Portret profesora Jerzego Mycielskiego
Leopold Gottlieb (1879-1934), Bazylea, 1916
rysunek kredkami, papier naklejony na tekturę; 37,5 x 34,5 cm
Rysunek powstał w czasie pobytu Mycielskiego i Gottlieba w Szwajcarii, w związku z organizacją przez nich wystawy legionowej w 1916; ofiarowany przez autora Mycielskiemu.

 

Zbiory legionowe Mycielskiego liczyły 100 obiektów wykonanych w różnej technice; oprócz obrazów olejnych i rysunków znajdowała się w nich jedna fotografia (Komendant Józef Piłsudski na Reducie swojego imienia pod Kostiuchnówką nad Styrem). Ich autorami byli artyści związani z Legionami, a także sympatycy tej formacji. Ci pierwsi to  dokumentatorzy życia legionowego, m.in. Leon Czechowski, Leopold  Gottlieb, Stanisław Janowski, Ignacy Pinkas i Zygmunt Rozwadowski. Spośród drugich twórców należy wymienić Jacka Malczewskiego, Jana Rembowskiego oraz Emilię Knausówną. Autorem płaskorzeźb, znajdujących się w zbiorach Mycielskiego, był Jakub Juszczyk – podopieczny profesora. Druga wojna światowa w znaczący sposób zmniejszyła wawelski zespół prac legionowych, zaginęły wówczas m.in. prace Wojciecha Kossaka, Ignacego Pinkasa, Zygmunta Rozwadowskiego i Kaspra Żelechowskiego.

Dwa pokolenia / Profesor Jerzy Mycielski jako opiekun rannych legionistów
Kazimierz Sichulski (1879-1942)
Zakopane lub Wiedeń, 1917
akwarela, rysunek tuszem i kredkami, papier; 88,7 x 61,5 cm
Satyryczna wersja obrazu Dwa pokolenia w zbiorach Jerzego Mycielskiego (por. poz. kat. 1), namalowanego przez Jacka Malczewskiego w 1915.

oferta dla szkół (podstawowe i gimnazja)
Legiony Polskie i ich dowódcy. Jakie pieśni śpiewali legioniści. Mit ułana w twórczości artystów legionowych. Dlaczego „dla żołnierza baśnią jest Piłsudski”? Uroczystości pogrzebowe marszałka. Dowiecie się jak wyglądał: orzełek legionowy, maciejówka, czako ułańskie i co to jest szczypiorniak.