Nabytki 2015–2016 - Zamek Królewski na Wawelu - oficjalna strona

Zamek Królewski na Wawelu prezentuje 108 dzieł stuki, które wzbogaciły zbiory w latach 2015 i 2016. Zostały one zakupione od osób prywatnych, na aukcjach antykwarycznych w kraju i zagranicą, a także przekazane jako dary i depozyty. Oprócz malarstwa i rzemiosła artystycznego, na wystawie znalazły się również dokumenty związane z ważnymi postaciami historycznymi.

20 czerwca – 17 września 2017

Scenariusz i realizacja: Jerzy T. Petrus, Jadwiga Laskowska

Projekt plastyczny: Studio Projektowe Marek Suchowiak

Druki promocyjne: Anna Hałuniewicz-Kusia

Wystawie towarzyszy ilustrowany katalog naukowy.

Wydarzenia towarzyszące – zwiedzanie z kuratorem: 25 czerwca, 9 lipca

Przykładem jest cenny list z 1571 roku, króla Zygmunta Augusta do Jadwigi Jagiellonki, margrabiny brandenburskiej, w którym monarcha przekazuje pełnomocnictwo Stanisławowi Sędziwojowi z Czarnkowa, referendarzowi koronnemu i staroście poznańskiemu, do rozstrzygnięcia sporu pomiędzy Jadwigą a jej pasierbem Janem Jerzym Hohenzollernem. List jest w języku łacińskim, król własnoręcznie podpisał go atramentem z okruszkami złota.

List króla Zygmunta Augusta do Jadwigi Jagiellonki, margrabiny brandenburskiej

Warszawa, 17 września 1571

papier czerpany (ze znakiem wodnym), atrament; 49,5 × 30,5 cm

Najliczniejsze wśród nabytków są okazy złotnictwa i biżuterii, w tym dekoracyjne naczynia liturgiczne i świeckie, sztućce oraz drobne przedmioty takie jak tabakierki, pudełeczka i pojemniczki na utensylia. Najstarsze dzieło to złoty krzyż pektoralny z X-XI wieku, znaleziony podczas badań archeologicznych średniowiecznej osady w Zagórzycach. Dołączy on do artefaktów kruszcowych z okresu wczesnopiastowskiego przechowywanych w wawelskim Skarbcu Koronnym. W depozyt przekazał go Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Kielcach z inicjatywy Instytutu Archeologii UJ. Na wystawie znajdzie się też późnogotycki kielich mszalny z częściowo złoconego srebra.

Krzyż pektoralny
Niemcy, w. X–XI
złoto, wycinanie, repusowanie, filigran; 3,2 × 3,1 × 0,6 cm, waga 5,9 g

Licznie reprezentowane są bogato zdobione srebrne i złocone naczynia świeckie – różnej wielkości puchary i pucharki, kubki, kufle, wazki, tacki, solniczki i cukiernica wyprodukowane między 2. połową wieku XVI a końcem XVIII stulecia w Augsburgu, Norymberdze, Lipsku, Dreźnie.
Na szczególną uwagę zasługują m.in.: późnorenesansowy pucharek z czaszą ze skorupy orzecha kokosowego (2. poł. w. XVI), okazały kubek z lat 1689–1692 ze sceną Tryumf Amora, autorstwa Israela Thelota, oraz z tego samego czasu kufel ze sceną Porwanie Europy Gabriela I Bessmanna oraz Carla Schultza.
Szczególną wartość dla wawelskich zbiorów mają wyroby złotnicze związane z Polską, takie jak powstała w Gdańsku w r. 1734 niewielka waza opatrzona herbami Jelita i Śreniawa czy inne XVIII-wieczne naczynia powstałe w warsztatach w Elblągu i Leszna.

Kufel ze sceną Porwanie Europy

Augsburg, Gabierl I Bessmann (czynny 1685–1735) – płaszcz korpusu;

Carl Schuch (czynny 1682–1731) – pozostałe elementy, 1689–1692

srebro częściowo złocone, kucie, cięcie, repusowanie, odlewanie, cyzelowanie, rytowanie; wys. 20,3 cm, średnica stopy 15,9 cm, waga 1177,9 g

Ciekawymi przykładami rzemiosła artystycznego są drobne luksusowe przedmioty wykonane ze srebra, złota, lub złoconego mosiądzu. Te niewielkich rozmiarów pojemniczki na utensylia toaletowe, piśmiennicze są ważnym świadectwem obyczajów minionych wieków.

Pojemnik z zespołem sześciu utensyliów

Francja (?), 2. połowa w. XVIII

mosiądz, agat, kość słoniowa, drewno orzechowe, kucie, odlewanie, repusowanie, rytowanie, cyzelowanie, inkrustacja; 10,8 × 4,2 × 2,15 cm

Zamkowa kolekcja porcelany zyskała wysokiej rangi zabytki wykonane w pierwszej połowie wieku XVIII w Królewskiej Manufakturze w Miśni – talerze dekorowane motywami dalekowschodnimi.

Spodek z dekoracją chinoiserie

Miśnia, Królewska Manufaktura Porcelany, około 1740

porcelana szkliwiona, wielobarwnie malowana naszkliwnie i złocona; średnica 13 cm

Do zbioru poświęconego ikonografii Wawelu dołączył natomiast obraz Wnętrze katedry wawelskiej autorstwa Marcina Zaleskiego (1796–1877), jednego z najzdolniejszych polskich twórców wedut i widoków wnętrz.

Wnętrze katedry na Wawelu z baldachimem nad grobem świętego Stanisława

Kraków lub Warszawa, Marcin Zaleski (1796–1877), 5. dekada w. XIX (?)

płótno, olej; 82 × 60 cm

Kolekcje sfragistyczne wzbogaciły się o duży zespół interesujących tłoków pieczętnych. Wśród nich ogromną wartość historyczną mają okazy związane z rodami Sapiehów i Jabłonowskich, których przedstawiciele odegrali istotną rolę w dziejach dawnej Rzeczypospolitej.

Tłok pieczętny, tzw. obrotowy, z herbami Sapiehów

Polska, po 1767/1768

srebro, kryształ, odlew, rytowanie, szlifowanie; 5,6 × 4,25 × 2,65 cm, waga 38,8 g

Bardzo rzadkim w polskich warunkach przedmiotem jest XVIII-wieczna lektyka z dekoracją malarską przedstawiającą widoki morskie oraz scenki pasterskie. Od połowy XVII do końca XVIII wieku lektyka była bardzo popularnym środkiem lokomocji, produkowanym wręcz na masową skalę we Francji, Anglii i Włoszech. Dla wielu malarzy dekorowanie ich było poważnym źródłem dochodu.

Zamek Królewski na Wawelu od lat konsekwentnie powiększa posiadane kolekcje. Sukcesem zakończyły się wieloletnie starania o pozyskanie dwóch cennych jedwabnych gobelinów powstałych w wieku XVIII w Słonimiu, które wraz ze znajdującymi się na Wawelu, pięcioma innymi tkaninami tworzą całość. Są pozostałością większego zespołu tkanin wykonanych do jednej z sal w rezydencji Ogińskich w Słonimiu. Były zaprezentowane na specjalnym pokazie w roku 2016, a następnie w Wilnie (nie są prezentowane na obecnej wystawie).

Na zdjęciach sale wystawy.