Pokaz Pamiątek po Tadeuszu Kościuszce

W 220 rocznicę rozpoczęcia Powstania Kościuszkowskiego Zamek Królewski na Wawelu prezentuje cenne pamiątki związane z Tadeuszem Kościuszką: dwa listy, jeden bardzo rzadko eksponowany, drugi niepublikowany i wystawiany po raz pierwszy, tabakierki wykonane przez Wodza Insurekcji oraz jego mały portret.

25 marca – 6 kwietnia 2014

Pokaz odbywał się w Sali Kolumnowej na pierwszym piętrze zamku, w ramach biletu na wystawę Prywatne Apartamenty Królewskie lub po pobraniu w kasach bezpłatnej wejściówki.


Pokazowi towarzyszy publikacja.

24 marca 1794 na Rynku w Krakowie został ogłoszony akt powstania narodowego, skierowanego przeciwko Rosji i Prusom. Tadeusz Kościuszko, obejmując urząd Najwyższego Naczelnika Siły Zbrojnej Narodowej, złożył wówczas przysięgę narodowi. Przypominając rocznicę rozpoczęcia heroicznego powstania prezentujemy niewielki, lecz cenny zespół pamiątek po Tadeuszu Kościuszce, przechowywanych w Zamku Królewskim na Wawelu, dotyczących jego działalności i kultu. Dołączono do nich kilka przedmiotów będących w prywatnym posiadaniu w Krakowie.

Tabakierka
Tadeusz Kościuszko (1746–1817), Lipsk (?), 1792
drewno (brzoza?), toczenie; wys. 1,9 cm; średnica 6,45 cm
sygn. wewnątrz wieczka, odręcznie, brązowym atramentem: Kosciuszko / au Savant et / Vertueux / Erhard [Kościuszko uczonemu i cnotliwemu Erhardowi]

Walor bezpośredniego związku z postacią historyczną mają dwa autografy. Jeden z dwóch prezentowanych listów, z rysunkiem pejzażu, wykonanym ręką Kościuszki, wiąże się z dziejami innej, znaczącej pamiątki narodowej. W tym niezwykle rzadko eksponowanym liście opisywana jest szabla wielkiego wezyra Kara Mustafy, zdobyta pod Wiedniem przez Jana III Sobieskiego. Przez pewien czas była ona własnością Tadeusza Kościuszki. Drugi, o tematyce, która może wydawać się skromniejsza – dotyczy zaopatrzenia dla wojska – jest bezpośrednim świadectwem podejmowanych działań organizacyjnych na rzecz Insurekcji. Ten niepublikowany list ze zbiorów prywatnych jest pokazywany publicznie po raz pierwszy.

List Tadeusza Kościuszki do Anny Jadwigi Sapieżyny
papier czerpany; 24 x 38,2 cm (po rozłożeniu)
Zamek Królewski na Wawelu, Archiwum, sygn. AZK PZS III-1a

Do najcenniejszych obiektów należą trzy tabakierki wykonane przez Kościuszkę. Naczelnik, wzorem innych osiemnastowiecznych dyletantów z najwyższych sfer, posiadał przenośny warsztat tokarski, wykonując w wolnych chwilach prezenty dla bliskich mu osób  lub dla swojego użytku. Jedna z nich ma szczególny charakter. Jest to rodzaj relikwiarza z puklem włosów Naczelnika.

Tabakierka
Tadeusz Kościuszko (1746-1817), początek w. XIX
drewno (bukszpan); toczenie; wys. 1,7 cm; średnica 6,6 cm
Dar Michała Ksawerego Sapiehy w 1999
Zamek Królewski na Wawelu, nr inw. 8420

Wymienionym zabytkom towarzyszy miniaturowy portrecik Naczelnika, autorstwa Jana Rustema. Powstał on najpewniej jeszcze w okresie trwania powstania. W prezentowanych zbiorach znajduje się także statuetka ukazująca postać bohatera oraz skromny żeliwny medal wykonany około roku 1818.

.