Zegary w zbiorach Zamku Królewskiego na Wawelu

Zamek Królewski na Wawelu otwiera wystawę najcenniejszych zabytków sztuki zegarmistrzowskiej ze swojej kolekcji. Zegary i zegarki – od dużych szafowych zegarów, po miniaturowe zegarki kieszonkowe – poprowadzą zwiedzających przez historię europejskiego zegara od wieku XVI do XX.

3 marca – 3 maja 2015

Po raz pierwszy kolekcja zegarów i zegarków Zamku Królewskiego na Wawelu jest prezentowana na wystawie czasowej, umożliwiającej zwiedzającym zorientowanie się w liczebności i wartości artystycznej zbioru. Na wystawie znajdują się zegary wykonane w ważnych centrach zachodniej Europy jak i na ziemiach dawnej Rzeczpospolitej. Prezentowane czasomierze odznaczają się bogactwem form oraz różnorodnością dekoracji ornamentalnej i figuralnej. 85 czasomierzy jest zaprezentowanych w aranżacji inspirowanej tarczą zegara.

Scenariusz i opieka kuratorska: Stanisława Link-Lenczowska, Kierownik Działu mebli i zegarów
Projekt plastyczny i nadzór autorski: Studio projektowe Marek Suchowiak
Projekt i opracowanie promocyjnych materiałów graficznych: Piotr Kułas
Przygotowanie konserwatorskie eksponatów: Pracownia Konserwacji Rzemiosła, Pracownia Konserwacji Mebli
Konserwacja mechanizmów zegarowych: Janusz Węgrzyn
Tłumaczenie na język angielski: Krystyna Malcharek, Sabina Potaczek-Jasionowicz

Początki kolekcji wawelskiej sięgają lat dwudziestych ubiegłego stulecia, kiedy to rozpoczęto renowację wnętrz odzyskanego zamku i przystąpiono do wyposażenia komnat. W staraniach o pozyskiwanie obiektów dominowała chęć nawiązania do dawnych zbiorów królewskich Jagiellonów i Wazów. Przez blisko sto minionych lat udało się zgromadzić pokaźny zespół dzieł, ze znaczącą grupą wczesnych zegarów stołowych, pochodzących ze schyłku XVI i z XVII stulecia.

Czołowe miejsce wśród zegarów stołowych zajmują obiekty sygnowane przez augsburskiego twórcę Davida Fronmillera (zm. 1618), przedstawiciela zegarmistrzowskiej rodziny, którego dziełem jest niezwykle rzadki zegar wazonowy, a także prace Lorentza Wolbrechta z Torunia (czynny 1662-1684), autora okazałego zegara monstrancjowego o ozdobnym trzonie z postacią syreny. Równie cenne są dzieła gdańskiego zegarmistrza Simona Gintera (czynny ok. poł. w. XVII) i wilnianina Jakuba Gierke (czynny 1616-1666) – z ich warsztatów pochodzą dekoracyjne zegary kaflowe. Pozostałe „kaflaki” z XVII i XVIII stulecia, zwane też od swojego kształtu „żabami”, noszą sygnatury twórców związanych z Gdańskiem, Toruniem, Wilnem, Lublinem oraz Augsburgiem.

Zegar monstrancjowy astronomiczny

Lorentz Wolbrecht (czynny 1662-1684)

Toruń, 1662-1680

Wiek XVIII reprezentują przede wszystkim francuskie zegary ścienne – konsolowe, o skrzynkach ozdabianych markieterią, cienkimi płytkami barwionego rogu, laką lub imitującą lakę farbą oraz tzw. cartele o niesymetrycznej rokokowej linii obudowy wykonanej z brązu złoconego, często łączonego na zasadzie kontrastu z kruchą porcelaną, jak np. zegar jednego z wybitniejszych paryskich twórców Gille’a L’Aîné (czynny 1720-1765).

Zegar konsolowy

Etienne Le Noir (1675-1739)

Paryż, 1715-1720

Istotną pozycję zbioru stanowią zegary kominkowe z końca XVIII i pierwszej połowy XIX stulecia, wzbogacone figurami Apollina, Amora, boga wiatru Zefira, Cerery, Jazona zdobywającego złote runo czy Aleksandra Macedońskiego. Mniej liczne są obiekty pochodzące z Holandii, Anglii i Austrii. Wśród nich odnotować można także interesujące przykłady zegarów ściennych, gabinetowych czy szafowo-podłogowych.

Uzupełnieniem kolekcji jest niewielki zespół zegarów podróżnych, tzw. powozowych, wykonanych we Friedbergu, ośrodku specjalizującym się w wieku XVIII w produkcji tego typu czasomierzy, zegarki kieszonkowe z XVIII i XIX stulecia, oraz damskie zegarki na rękę z lat dwudziestych ubiegłego wieku. Wśród zegarków kieszonkowych dostrzec można obiekty wykonane w firmie założonej w r. 1839 w Genewie przez emigranta z Polski Antoniego Norberta Patka, funkcjonującej do dzisiaj pod nazwą Patek Philippe.

Zegarek kieszonkowy z dewizką (châtelaine)

Guillaume (czynny 1753-przed 1789) lub Jean Gille (czynny 1753- przed 1772)

Paryż, po połowie w. XVIII

dewizka: Anglia, 3. ćwierć w. XVIII

Wydawnictwa towarzyszące

Katalog
Zegary i zegarki w zbiorach Zamku Królewskiego na Wawelu autorstwa Stanisławy Link-Lenczowskiej

format: 23 x 27 cm, miękka okładka, 720 stron, 761 ilustracji.

Pełne tłumaczenie na język angielski.

Przewodnik
Zegary w zbiorach Zamku Królewskiego na Wawelu autorstwa Stanisławy Link-Lenczowskiej

Format: 13,5 x 20,5 cm, miękka okładka, 46 stron, 26 ilustracji.

Pełne tłumaczenie na język angielski

Wydarzenia towarzyszące

Zwiedzanie z kustoszem

15 marca, 29 marca, 19 kwietnia, 26 kwietnia 2015

Zajęcia edukacyjne dla rodzin z dziećmi

7 marca 2015 „W poszukiwaniu czasu”

Dzieje zegara. Jak dawniej mierzono czas? Zegar jako dzieło sztuki i przedmiot codziennego użytku. Czym się różni „cartel” od „kaflaka”? Co znaczy słowo „chronologia”? Najsłynniejsze zegary i wieże zegarowe na świecie.

prowadzi Agnieszka Pytel

Warsztaty plastyczne dla rodzin z dziećmi

21 marca 2015 „Zakręcony czas”

18 kwietnia 2015 „Czas dla dzieci”

prowadzą: Anita Andrzejewska i Andrzej Pilichowski-Ragno