Kościół św. Gereona
Wśród wielu form ekspozycji muzealnych rezerwat archeologiczno-architektoniczny zajmuje miejsce wyjątkowe. Idea udostępniania reliktów architektury w formie świadomie zorganizowanej przestrzeni ma na wzgórzu wawelskim długą tradycję. Dzięki inicjatywie profesora Adolfa Szyszko-Bohusza, już w okresie międzywojennym zaaranżowane i udostępnione zostały dwie tego typu wystawy. Niedawno ponownie otwarty został dla zwiedzających rezerwat, który mieści się w przyziemiu zachodniego skrzydła pałacu królewskiego. Powstał on na początku lat 20-tych XX w. na podstawie badań i projektu Szyszko-Bohusza. Trzy pomieszczenia przyziemia skrzydła zachodniego zostały połączone by możliwa stała się prezentacja zachowanych reliktów wschodniej partii świątyni romańskiej oraz kaplicy gotyckiej. W celu uczytelnienia formy kościoła romańskiego, według hipotezy badacza, uzupełniono i nadbudowano w wielu miejscach oryginalne partie murów. W północnym ramieniu transeptu dokonano anastylozy kolumn. W okresie powojennym prowadzone były w obrębie rezerwatu prace konserwatorskie oraz weryfikacyjne badania archeologiczne. Obecna aranżacja uwzględnia najnowsze doniesienia badawcze. Tematem ekspozycji są dwie, następujące chronologicznie po sobie budowle sakralne romański kościół i gotycka kaplica.
Na podstawie przeprowadzonych studiów ustalono, że kościół romański miał formę bazylikową. Zachowana w obrębie rezerwatu partia kościoła to jej wschodnia część – transept wraz z kryptą. Dzięki bogactwu detalu architektonicznego, jest to wyjątkowa w swej wymowie przestrzeń romańskiego wnętrza. Powszechnie przyjmuje się, że kościół został wzniesiony w połowie jedenastego wieku i nosił wezwanie św. Gereona. Bazylikowy budowla w połowie trzynastego wieku uległa redukcji. Zburzono trójnawowy korpus kościoła zamknięty od zachodu dwuwieżową fasadą. Wezwanie świątyni, analiza architektoniczna i studia historyczne kierują nasza uwagę na Kazimierza Odnowiciela, jako potencjalnego fundatora. Zapewne przez kilka stuleci kościół ten pełnił rolę okazałej, pałacowej kaplicy, usytuowanej w obrębie książęcej kurii.
Druga ze świątyń, powstała w miejscu romańskiej bazyliki, to niewielkich rozmiarów gotycka jednonawowa kaplica, która wzniesiona została z inicjatywy Kazimierza Wielkiego. Relikty tego kościoła. który nosił wezwanie św. Marii Egipcjanki przetrwały w postaci profilowanej arkady łuku tęczowego oraz schodów, które wiodły do wnętrza prezbiterium z pałacowego dziedzińca.
Kościół św. Gereona i kaplica św. Marii Egipcjanki
część 1.
część 2.