AKROPOLIS Stanisława Wyspiańskiego – transformacja mitologii wawelskiego wzgórza

Prowadząca: dr Katarzyna Nowakowska-Sito

Tematem wykładu jest projekt przebudowy Wawelu opracowany przez Wyspiańskiego wraz z architektem Władysławem Ekielskim w 1904 roku. Data ta nie jest przypadkowa. W roku 1903 zapadła decyzja o opuszczeniu Wawelu przez stacjonujące tam wojska austriackie. Jest to zarazem czas niezwykle intensywnej pracy dramatopisarskiej Wyspiańskiego, w której dominuje dążenie do wykorzystania „poetyki terenu”, opartej o związaną z danym miejscem tradycją historyczną, legendarną lub artystyczną  (Noc Listopadowa, 1903, Achilleis, 1903; Legenda, 1904; Skałka, 1904). Symboliczne spokrewnianie odległych epok osiągnęło apogeum w poprzedzającym projekt o kilka miesięcy dramacie Akropolis (1904), będącym kreacją nowej symboliki Katedry – triumfu nad śmiercią i energii odradzającego się życia, stwarzanej na przekór roli strażniczki grobów, jaką przeznaczyła jej historia. Projekt Wawel-Akropolis był konsekwentną próbą poszerzania tego nowego sensu na całe zamkowe wzgórze.  

Publikacja projektu przez Ekielskiego w rok po śmierci Wyspiańskiego, w 1908, każe postawić jednak pytanie o wkład obu autorów w ostateczny kształt wawelskiego Akropolis. Przyjrzyjmy się zatem formom i treściom obecnym w bezprecedensowym projekcie, ujawniającym zmagania Wyspiańskiego z narodową historią.


grafika:
Jerzy Edward Winiarz (1892–1928) „Śpiący rycerz” – projekt fresku  Kraków, 1921–1924