Arras herbowy Zygmunta Augusta ze zbiorów wileńskich

Wielką sensacją na rynku antykwarycznym było pojawienie się tej wcześniej nieznanej tkaniny, ujawnionej w Paryżu w roku 2009 na aukcji w Hôtel Drouot. Tapiseria zakupiona przez Pałac Wielkich Książąt Litewskich w Wilnie stanowi obecnie ozdobę tych zbiorów i uświetni odbywający się w Krakowie program kultury litewskiej „Litwa w Krakowie. Sezon kultury 2015”.

Arras ten pozwala lepiej zrozumieć historię i poznać bogactwo zbioru jagiellońskich tekstyliów artystycznych. Przedstawiono na nim złożony herb Wielkiego Księstwa Litewskiego, zwieńczony książęcą mitrą, w otoczeniu bujnej dekoracji roślinnej. Składają się na niego herby Polski (Orzeł Biały z królewskim monogramem SA na piersi), Litwy (Pogoń) i trzy herby ziem: kijowskiej (Anioł), wołyńskiej (Krzyż) i smoleńskiej (Niedźwiedź). W polu sercowym znalazł się Wąż – herb rodzinny królowej Bony Sforzy, królewskiej matki. Tego rodzaju zestawienia herbów były umieszczane na pieczęciach Wielkiego Księstwa, a także na monetach emitowanych na Litwie od lat 40. wieku XVI.

Pokaz arrasu herbowego króla Zygmunta Augusta jako wielkiego księcia litewskiego, w sali „Pod przeglądem wojsk” wawelskiego Zamku, ma szczególny charakter – ta cenna tkanina zajmuje miejsce wśród arrasów herbowych ze słynnej kolekcji jagiellońskich tapiserii, wykonanych w brukselskich warsztatach na zlecenie wspólnego władcy Polski i Litwy. Wileński arras jest pozostałością innego niż wawelski zespołu dekoracyjnych opon, zamówionych przez tego samego władcę, wybitnego mecenasa sztuki i kolekcjonera, któremu rezydencje krakowska i wileńska wiele zawdzięczają.
Zygmunt August miał w swojej kolekcji około 300 tapiserii, w tym arrasy odziedziczone po rodzicach. Z królewskich zbiorów do naszych czasów przetrwał trzon zwartej kolekcji (138 tkanin), zamówionej w Brukseli w latach 1550–1560. Większość z nich zdobi dzisiaj sale wawelskiego zamku. Pozostałe znamy tylko ze źródeł pisanych. Wileńska tkanina jest więc niezwykłym i bardzo cennym reliktem znaczącej, zygmuntowskiej kolekcji tapiserii.

Pokaz arrasu wileńskiego w Krakowie to kolejne wydarzenie w ramach wieloletniej współpracy między Zamkiem Królewskim na Wawelu a Pałacem Wielkich Książąt Litewskich w Wilnie. Szczególne znaczenie naukowe i dydaktyczne miały ekspozycje: Skarbiec katedry wileńskiej (Wawel 2008), Wawel w Wilnie. Od Jagiellonów do końca RzeczypospolitejObojga Narodów – prezentująca część wawelskiej kolekcji dzieł sztuki (Wilno 2009), krakowskie i wileńskie edycje jubileuszowej wystawy z okazji sześćsetlecia bitwy pod Grunwaldem w roku 2010 – Na znak świetnego zwycięstwa (Kraków) i Jak to było podczas Wielkiej Bitwy… Odsłony Grunwaldu (Wilno), ekspozycja poświęcona mecenatowi artystycznemu rodu Sapiehów – Sapiehowie. Mecenasi i kolekcjonerzy (Kraków 2011) oraz Krzyże znaczą cnotę, a Strzała zwycięstwo... Sapiehowie mężowie stanu, mecenasi sztuki i kolekcjonerzy (Wilno 2012), wreszcie Arrasy historyczne z polskich rezydencji królewskich (Wilno 2013).

Pokaz zorganizowany w ramach projektu LITWA W KRAKOWIE: SEZON KULTURY 2015
Patronat Honorowy Ministra Kultury Republiki Litewskiej Šarūnasa Birutisa i Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego Rzeczpospolitej Polskiej Małgorzaty Omilanowskiej