Jacob Mertens i malarstwo krakowskie około roku 1600
Przed nami wybitne, chociaż mało znane, w większości nigdy niepokazywane w muzeach dzieła. Zamek Królewski na Wawelu inauguruje 2023 rok nową wystawą czasową Jacob Mertens i malarstwo krakowskie około roku 1600.
To obiekty utrzymane w manierze typowej dla sztuki niderlandzkiej, które wyszły spod pędzla artysty uznawanego za mistrza detalu, urodzonego i wykształconego w Antwerpii, osiadłego i tworzącego w Krakowie. Kuratorzy akcentują w przestrzeni wystawy m.in. interesujące zjawisko przenikania wpływów niderlandzkich do Polski w XVII wieku.
Dzięki zgromadzonym dziełom spojrzymy również na Kraków jako na prężne centrum artystyczne doby baroku.
To obiekty utrzymane w manierze typowej dla sztuki niderlandzkiej, które wyszły spod pędzla artysty uznawanego za mistrza detalu, urodzonego i wykształconego w Antwerpii, osiadłego i tworzącego w Krakowie. Kuratorzy akcentują w przestrzeni wystawy m.in. interesujące zjawisko przenikania wpływów niderlandzkich do Polski w XVII wieku.
Dzięki zgromadzonym dziełom spojrzymy również na Kraków jako na prężne centrum artystyczne doby baroku.
Na ekspozycji zaprezentowano ponad trzydzieści eksponatów: obrazów, a także innych dzieł (rysunek, rzeźby z kości słoniowej) wykonanych ok. 1600 roku. Interesującym zabytkiem jest ołtarz z warsztatu Jakuba Mertensa. Jego najważniejszą część stanowi wyjątkowo wysokiej klasy Zwiastowanie sygnowane przez artystę, znajdujące się obecnie w Prałatówce przy kościele Mariackim.
Pośród licznych dzieł malarstwa powstałych w Krakowie na przełomie XVI i XVII stulecia grupa obrazów eksponowanych w Prałatówce, siedzibie archiprezbiterów kościoła Mariackiego, wyróżnia się nieprzeciętnymi walorami artystycznymi. Dokonana ostatnio wzorowa konserwacja tych malowideł przywróciła im pierwotny charakter i ujawniła w całej pełni ich piękno. Zobaczymy m.in. dwie, duże kwatery z nastaw ołtarzowych o charakterze niderlandzkim pochodzące z kościoła Mariackiego w Krakowie oraz kościoła Dominikanów pw. św. Jakuba w Sandomierzu (zapewne wykonana w Krakowie). Dopełnieniem tych zabytków będą związane z Krakowem dzieła malarstwa, niepokazywane dotąd na wystawach muzealnych, takie jak: Ostatnia Wieczerza z kościoła św. Piotra, Matka Boska z Dzieciątkiemoraz świętymi Janem Chrzcicielem i Janem Ewangelistą z katedry na Wawelu, albo Wizja Świętej Jadwigi przed krucyfiksem z kościoła św. Krzyża. Przyjrzymy się również Zmartwychwstaniu Chrystusa wiązanemu z malarzem Tobiaszem Fendtem, gdzie w tle obrazu ukazana została panorama Krakowa.
– Pokazujemy dzieła z trudno dostępnych kolekcji i zbiorów, których zadaniem będzie poszerzenie kontekstu i zbudowanie obrazu zjawisk takich, jak drogi przenikania inspiracji niderlandzkich, powtarzalność rozwiązań formalnych i popularność motywów ikonograficznych, a także dzieł mistrzów niderlandzkich w Europie Środkowej XVI/XVII wieku – mówi Krzysztof Czyżewski, kustosz Zamku Królewskiego na Wawelu, pracujący nad scenariuszem ekspozycji wraz z profesorem Markiem Walczakiem, Dyrektorem Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Kuratorzy pragną również zwrócić uwagę na interesujące zjawisko przenikania rozwiązań niderlandzkich do Polski w XVII wieku na przykładzie dzieł niewielkich rozmiarów. – Wykonywanych w różnych technikach artystycznych, np. rysunków (projekt wiszącego świecznika z figurką Matki Boskiej w zbiorach Biblioteki Narodowej w Warszawie, a także reliefów z kości słoniowej. Dziełem zupełnie wyjątkowym w skali nie tylko Polski jest naturalnej wielkości grupa Opłakiwania Chrystusa wyrzeźbiona w wosku, z kościoła w Górze Kalwarii – wymienia prof. Marek Walczak.
Kuratorzy pragną również zwrócić uwagę na interesujące zjawisko przenikania rozwiązań niderlandzkich do Polski w XVII wieku na przykładzie dzieł niewielkich rozmiarów. – Wykonywanych w różnych technikach artystycznych, np. rysunków (projekt wiszącego świecznika z figurką Matki Boskiej w zbiorach Biblioteki Narodowej w Warszawie, a także reliefów z kości słoniowej. Dziełem zupełnie wyjątkowym w skali nie tylko Polski jest naturalnej wielkości grupa Opłakiwania Chrystusa wyrzeźbiona w wosku, z kościoła w Górze Kalwarii – wymienia prof. Marek Walczak.
Jacob Mertens, "Zwiastowanie Marii", Kraków, około 1600; Kraków, bazylika Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny
Jacob Mertens był synem Peetera Mertensa i Cathlijne van Schoor, a rzemiosła uczył się w warsztacie Huybrechta (Huberta) Bruggemana.
O życiu i twórczości tego mistrza niewiele wiadomo, nie sposób więc określić, jaki wpływ wywarł na ucznia. Nie znamy też daty i przyczyny wyjazdu Mertensa z rodzinnego miasta, bez wątpienia jednak postanowił on osiedlić się w Krakowie na stałe, skoro 23 października 1589 roku wstąpił do miejscowego cechu malarzy, a w roku 1595 przyjął prawo miejskie. Tutaj też pojął za żonę Barbarę, wdowę po malarzu Pawle Czumturnie (Tomtornie). Jacob zapisał żonie 1500 zł w testamencie, który sporządził w 1598 roku w związku z planami podróży w rodzinne strony. Odwiedziny we Flandrii umożliwiły mu zapewne zapoznanie się z bieżącym życiem artystycznym, a szczególnie z fundacjami realizowanymi wówczas w antwerpskiej katedrze, której wyposażenie było stopniowo uzupełniane po kalwińskich wystąpieniach ikonoklastycznych w latach 1566 i 1581. Zmarł przed 26 czerwca 1609 roku.
Jacob Mertens był synem Peetera Mertensa i Cathlijne van Schoor, a rzemiosła uczył się w warsztacie Huybrechta (Huberta) Bruggemana.
O życiu i twórczości tego mistrza niewiele wiadomo, nie sposób więc określić, jaki wpływ wywarł na ucznia. Nie znamy też daty i przyczyny wyjazdu Mertensa z rodzinnego miasta, bez wątpienia jednak postanowił on osiedlić się w Krakowie na stałe, skoro 23 października 1589 roku wstąpił do miejscowego cechu malarzy, a w roku 1595 przyjął prawo miejskie. Tutaj też pojął za żonę Barbarę, wdowę po malarzu Pawle Czumturnie (Tomtornie). Jacob zapisał żonie 1500 zł w testamencie, który sporządził w 1598 roku w związku z planami podróży w rodzinne strony. Odwiedziny we Flandrii umożliwiły mu zapewne zapoznanie się z bieżącym życiem artystycznym, a szczególnie z fundacjami realizowanymi wówczas w antwerpskiej katedrze, której wyposażenie było stopniowo uzupełniane po kalwińskich wystąpieniach ikonoklastycznych w latach 1566 i 1581. Zmarł przed 26 czerwca 1609 roku.
Wydarzenia towarzyszące wystawie
OPROWADZANIA
Oprowadzanie kuratorskie: 16 lutego 2023, 16 marca 2023, 13 kwietnia 2023
Czy nazwisko Jacoba Mertensa brzmi dla Ciebie obco? Chcesz lepiej poznać zebrane na wystawie dzieła sztuki? Chcesz zrozumieć, w jaki sposób reprezentują one zapomniany okres malarstwa polskiego? O tych i innych ważnych zagadnieniach opowiedzą kustosz Krzysztof J. Czyżewski oraz prof. Marek Walczak. Zapraszamy na oprowadzanie z kuratorami wystawy!
Dostępność: oprowadzanie może odbyć się z tłumaczeniem na polski język migowy.
Oprowadzanie z konserwatorem: 28 lutego 2023
Przygotowanie wystawy pociągnęło ze sobą pracochłonną konserwację prezentowanych dzieł sztuki. Dzięki niej dowiedzieliśmy się jeszcze więcej na ich temat! Jeśli lubisz poznawać muzea „od kuchni”, chcesz zrozumieć na czym polega warsztat konserwatora, a do tego fascynuje Cię warsztat artystyczny malarstwa nowożytnego – to spotkanie jest dla Ciebie. Zapraszamy na oprowadzanie z konserwatorką Angeliką Bogdanowicz-Prus.
Dostępność: oprowadzanie może odbyć się z tłumaczeniem na polski język migowy.
Oprowadzania tematyczne „Patrzę, widzę, rozumiem”:
5 marca 2023 O czym opowiadają artyści z kręgu Jacoba Mertensa.
12 marca 2023 Jak pracowali artyści około 1600 roku?
Wystawa oferuje ogromne bogactwo tematów do rozważań. Przełom XVI i XVII wieku to czas przemian w sferze sztuki, na którą wpływ miały ruchy protestanckie i kontrreformacyjne, zintensyfikowany import dzieł sztuki i wzorów graficznych oraz podróże artystów. Stąd też bardzo bogata ikonografia i symbolika w kompozycjach malarskich z tego okresu.
Podczas spotkań dowiecie się, jak interpretować dzieła sztuki sakralnej, w jaki sposób rozpoznać wyobrażone na nich postacie i personifikacje, co kryje się za przedstawieniami atrybutów i symboli. Usłyszycie także, w jaki sposób dzieła te powstawały.
Prowadzenie: Blanka Błaszczak-Rozenbaum
WYKŁADY
26 stycznia 2023 Jacob Mertens i jego działalność malarska w Krakowie
Wykład Krzysztofa J. Czyżewskiego
Bohaterem wykładu będzie Jacob Mertens (Martins, Mertensij, Mertois, Merttens) przybyły z Flandrii, który w roku 1589 wstąpił do cechu malarzy w Krakowie, w roku 1595 przyjął prawo miejskie, tutaj się także ożenił. Zmarł przed 26 czerwca 1609 roku. Punkt wyjścia do przypisania artyście całej grupy obrazów w zbiorach krakowskich stanowi wspaniała scena Zwiastowania Marii sygnowana przez niego pełnym imieniem i nazwiskiem. Stanowiła ona centralną część ołtarza stojącego niegdyś po lewej stronie ściany tęczowej kościoła Mariackiego. Zachowała się też predella tej nastawy oraz większość kwater wypełniających dwie pary skrzydeł. Prawdopodobnie ze zwieńczenia pochodzi Ukrzyżowanie Chrystusa, dzisiaj przechowywane w pałacu arcybiskupów krakowskich. Wszystkie te malowidła charakteryzują się wyrazistym stylem zakorzenionym w tradycji malarstwa niderlandzkiego i reprezentują wysoki poziom warsztatowy i artystyczny. Na podstawie analizy stylowej udało się związać z Mertensem cztery obrazy na skrzydłach tryptyku w kościele św. Marka w Krakowie.
23 marca 2023 Malarstwo w Krakowie około 1600 roku
Wykład Krzysztofa J. Czyżewskiego i prof. Marka Walczaka
Krakowskie środowisko malarskie na przełomie XVI i XVII wieku jawi się jak tygiel, w którym mieszały się różne tendencje stylowe. Kierunek północnowłoski (wenecki) reprezentują płótna pędzla słynnego już za życia Tommasa Dolabelli, który spędził w Krakowie większość swego długiego i pracowitego życia. Znacznie mniej znana pozostaje twórczość innych artystów czynnych w tym okresie, wywodzących się z różnych środowisk, na przykład Jakuba Troszla z Norymbergi. Udało się zidentyfikować dzieła Kacpra Kurcza i Franciszka Śmiadeckiego, jednakże większość dzieł malarskich pozostaje anonimowa. Wiele z nich reprezentuje wysoki poziom artystyczny i zasługuje na uwagę badaczy. Do najbardziej dyskutowanych przez historyków sztuki zjawisk należą obrazy religijne na złoconych tłach. Traktowane wciąż jako dowód na zacofanie, a co najmniej konserwatyzm stylowy polskiego środowiska artystycznego, w rzeczywistości zawdzięczają swą popularność reformie sztuki kościelnej po soborze trydenckim. Kraków był wówczas jednym z najważniejszych ośrodków reformy liturgii. Zupełnie nową postać uzyskały wnętrza najważniejszych świątyń, z katedrą, kościołami Mariackim, Franciszkanów, Dominikanów i św. Marka, kazimierskimi Bożego Ciała i św. Katarzyny.
MAPA Z GRĄ TERENOWĄ
Wystawa to tylko początek przygody! Podążaj śladami antwerpskich wpływów i odkrywaj mało znane miejsca w Krakowie.
Przy wejściu na wystawę znajdziesz bezpłatną mapę z grą terenową, która poprowadzi Cię po mieście i pozwoli poznać miejsca związane z wpływami niderlandzkimi na sztukę polską w XVI i XVII wieku.
Oprowadzanie kuratorskie: 16 lutego 2023, 16 marca 2023, 13 kwietnia 2023
Czy nazwisko Jacoba Mertensa brzmi dla Ciebie obco? Chcesz lepiej poznać zebrane na wystawie dzieła sztuki? Chcesz zrozumieć, w jaki sposób reprezentują one zapomniany okres malarstwa polskiego? O tych i innych ważnych zagadnieniach opowiedzą kustosz Krzysztof J. Czyżewski oraz prof. Marek Walczak. Zapraszamy na oprowadzanie z kuratorami wystawy!
Dostępność: oprowadzanie może odbyć się z tłumaczeniem na polski język migowy.
Oprowadzanie z konserwatorem: 28 lutego 2023
Przygotowanie wystawy pociągnęło ze sobą pracochłonną konserwację prezentowanych dzieł sztuki. Dzięki niej dowiedzieliśmy się jeszcze więcej na ich temat! Jeśli lubisz poznawać muzea „od kuchni”, chcesz zrozumieć na czym polega warsztat konserwatora, a do tego fascynuje Cię warsztat artystyczny malarstwa nowożytnego – to spotkanie jest dla Ciebie. Zapraszamy na oprowadzanie z konserwatorką Angeliką Bogdanowicz-Prus.
Dostępność: oprowadzanie może odbyć się z tłumaczeniem na polski język migowy.
Oprowadzania tematyczne „Patrzę, widzę, rozumiem”:
5 marca 2023 O czym opowiadają artyści z kręgu Jacoba Mertensa.
12 marca 2023 Jak pracowali artyści około 1600 roku?
Wystawa oferuje ogromne bogactwo tematów do rozważań. Przełom XVI i XVII wieku to czas przemian w sferze sztuki, na którą wpływ miały ruchy protestanckie i kontrreformacyjne, zintensyfikowany import dzieł sztuki i wzorów graficznych oraz podróże artystów. Stąd też bardzo bogata ikonografia i symbolika w kompozycjach malarskich z tego okresu.
Podczas spotkań dowiecie się, jak interpretować dzieła sztuki sakralnej, w jaki sposób rozpoznać wyobrażone na nich postacie i personifikacje, co kryje się za przedstawieniami atrybutów i symboli. Usłyszycie także, w jaki sposób dzieła te powstawały.
Prowadzenie: Blanka Błaszczak-Rozenbaum
WYKŁADY
26 stycznia 2023 Jacob Mertens i jego działalność malarska w Krakowie
Wykład Krzysztofa J. Czyżewskiego
Bohaterem wykładu będzie Jacob Mertens (Martins, Mertensij, Mertois, Merttens) przybyły z Flandrii, który w roku 1589 wstąpił do cechu malarzy w Krakowie, w roku 1595 przyjął prawo miejskie, tutaj się także ożenił. Zmarł przed 26 czerwca 1609 roku. Punkt wyjścia do przypisania artyście całej grupy obrazów w zbiorach krakowskich stanowi wspaniała scena Zwiastowania Marii sygnowana przez niego pełnym imieniem i nazwiskiem. Stanowiła ona centralną część ołtarza stojącego niegdyś po lewej stronie ściany tęczowej kościoła Mariackiego. Zachowała się też predella tej nastawy oraz większość kwater wypełniających dwie pary skrzydeł. Prawdopodobnie ze zwieńczenia pochodzi Ukrzyżowanie Chrystusa, dzisiaj przechowywane w pałacu arcybiskupów krakowskich. Wszystkie te malowidła charakteryzują się wyrazistym stylem zakorzenionym w tradycji malarstwa niderlandzkiego i reprezentują wysoki poziom warsztatowy i artystyczny. Na podstawie analizy stylowej udało się związać z Mertensem cztery obrazy na skrzydłach tryptyku w kościele św. Marka w Krakowie.
23 marca 2023 Malarstwo w Krakowie około 1600 roku
Wykład Krzysztofa J. Czyżewskiego i prof. Marka Walczaka
Krakowskie środowisko malarskie na przełomie XVI i XVII wieku jawi się jak tygiel, w którym mieszały się różne tendencje stylowe. Kierunek północnowłoski (wenecki) reprezentują płótna pędzla słynnego już za życia Tommasa Dolabelli, który spędził w Krakowie większość swego długiego i pracowitego życia. Znacznie mniej znana pozostaje twórczość innych artystów czynnych w tym okresie, wywodzących się z różnych środowisk, na przykład Jakuba Troszla z Norymbergi. Udało się zidentyfikować dzieła Kacpra Kurcza i Franciszka Śmiadeckiego, jednakże większość dzieł malarskich pozostaje anonimowa. Wiele z nich reprezentuje wysoki poziom artystyczny i zasługuje na uwagę badaczy. Do najbardziej dyskutowanych przez historyków sztuki zjawisk należą obrazy religijne na złoconych tłach. Traktowane wciąż jako dowód na zacofanie, a co najmniej konserwatyzm stylowy polskiego środowiska artystycznego, w rzeczywistości zawdzięczają swą popularność reformie sztuki kościelnej po soborze trydenckim. Kraków był wówczas jednym z najważniejszych ośrodków reformy liturgii. Zupełnie nową postać uzyskały wnętrza najważniejszych świątyń, z katedrą, kościołami Mariackim, Franciszkanów, Dominikanów i św. Marka, kazimierskimi Bożego Ciała i św. Katarzyny.
MAPA Z GRĄ TERENOWĄ
Wystawa to tylko początek przygody! Podążaj śladami antwerpskich wpływów i odkrywaj mało znane miejsca w Krakowie.
Przy wejściu na wystawę znajdziesz bezpłatną mapę z grą terenową, która poprowadzi Cię po mieście i pozwoli poznać miejsca związane z wpływami niderlandzkimi na sztukę polską w XVI i XVII wieku.
Partnerzy wystawy
Partner Strategiczny
Partner
Partner Wystawy
Patroni medialni
