Skarbiec Koronny

Ekspozycja ideowo nawiązuje do mieszczącej się tu niegdyś historycznej instytucji – Skarbca Koronnego, widomego znaku suwerenności Królestwa Polskiego, a następnie Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Od XIV wieku w Skarbcu przechowywano insygnia władzy królewskiej (korony, berła, jabłka, miecz zwany Szczerbcem), a także rozmaite precjoza i osobliwości składające się na oficjalny majątek państwa. Jednocześnie w zamku istniał prywatny skarbiec monarchy, złożony z osobistych insygniów, kosztowności oraz paradnych naczyń. Zasoby Skarbca Koronnego pomnażane przez dary dyplomatyczne i zapisy królów, w tym ogromną kolekcję klejnotów legowaną testamentem przez Zygmunta Augusta, nie były ogólnodostępne. Pojedyncze precjoza wyjmowano zeń jedynie przy wyjątkowych okazjach, przede wszystkim na koronacje i inne uroczystości rangi państwowej.

Jedne z najważniejszych znaków suwerenności Rzeczypospolitej, jakimi są chorągwie, należą do zabytków najbardziej nietrwałych. Ich delikatna materia łatwo ulegała destrukcji, dlatego stan zachowania pojedynczych ocalałych okazów pozostawia wiele do życzenia. Wśród nich wyróżnia się najstarsza dotrwała w oryginale staropolska chorągiew wykonana na koronację Katarzyny, trzeciej żony Zygmunta Augusta, celebrowaną w Krakowie 30 lipca 1553 roku.

Zamek Królewski na Wawelu posiada najcenniejszy zbiór pamiątek historycznych związanych z chwałą polskiego oręża, przede wszystkim z wieków XVI i XVII, okazy ze zbrojowni Jagiellonów i Wazów, doborowy zestaw militariów o udokumentowanej metryce, w tym trofea z bitwy pod Wiedniem (1683), a przede wszystkim zabytki uratowane przez Tadeusza Czackiego w 1796 roku po rozgrabieniu Skarbca Koronnego przez Prusaków.

Osoba Jana III Sobieskiego jest w polskiej tradycji symbolem chwały i potęgi militarnej dawnej Rzeczypospolitej. Sławę przyniosły mu nie tylko spektakularne zwycięstwa nad Turkami, począwszy od bitwy pod Chocimiem w 1673 po pamiętną wiktorię wiedeńską 1683 roku. Jako znakomity polityk i dyplomata był też architektem i partnerem ważnych międzynarodowych sojuszy. Odbudował pozycję Polski w Europie, a także wzmocnił struktury wewnętrzne państwa i jego obronność, które zostały zniszczone w dobie szwedzkiego potopu.

Wyrazem uznania dla jego autorytetu, sukcesów militarnych i dyplomatycznych były najwyższe odznaki zaszczytne, które przyznali mu monarcha francuski Ludwik XIV (płaszcz kawalera Orderu Świętego Ducha) oraz papież Innocenty XI (miecz i kapelusz poświęcany). To arcydzieła europejskiego baroku i najcenniejsze zachowane pamiątki po jednym z najwybitniejszych władców Polski

Wśród nich zwraca uwagę wykonana ze srebra złoconego figura lwa z koroną na głowie służąca jako zatyczka luksusowego naczynia uciesznego – ozdoby kunstkamery, a jednocześnie pucharu toastowego. Tego rodzaju kosztowne wyroby małej plastyki złotniczej, w tym przypadku augsburskiej, należały do szczególnie poszukiwanych u schyłku XVI i w XVII stuleciu, a ich twórcy cieszyli się zasłużoną renomą.