Solidarni z Ukrainą
Miecz hetmana Sahajdacznego na Wawelu
Ślemy wyrazy wsparcia dla całej Ukrainy. Miecz hetmana Piotra Konaszewicza-Sahajdacznego, który znajduje się w zbiorach wawelskich, miał zostać zaprezentowany w tym roku na specjalnej ekspozycji w Kijowie w związku z obchodami 31. rocznicy uzyskania niepodległości przez Ukrainę oraz upamiętnieniem 400-lecia śmierci hetmana Sahajdacznego. Ponieważ z wiadomych przyczyn obecnie nie może być eksponowany na Ukrainie, można go oglądać w Zamku Królewskim na Wawelu. Jesteśmy z Wami, pamiętamy o Was.
Jest to miecz wyjątkowy, niezwykle ważny dla historii Ukrainy. Uważany za dar królewicza Władysława Zygmunta Wazy (późniejszego króla Władysława IV) dla Piotra Konaszewicza Sahajdacznego, hetmana kozackiego, który ze swoimi oddziałami wsparł skutecznie Polaków w obronie twierdzy chocimskiej przed Turkami w dniach 2 września – 9 października 1621 roku. Między 19 a 22 października królewicz pożegnał się z rannym Konaszewiczem wyjeżdżającym do Kijowa, obdarowując go parą koni i własną lektyką, a także szczerozłotym naszyjnikiem na fiołkowej wstążce, na którego rewersie znajdował się wizerunek Zygmunta III zdobiony rubinami, a na awersie – orzeł herbowy wysadzany szafirami. Królewicz osobiście włożył naszyjnik Sahajdacznemu, ucałowawszy go w głowę. W wyniku odniesionych ran hetman zmarł 20 marca 1622 roku w Kijowie. W 2020 roku został uznany za świętego przez Synod Prawosławnego Kościoła Ukrainy.
Związek miecza z bitwą chocimską potwierdza napis na awersie głowni: „VLADISLAVS + Konasevicio Koszovio ad Chocimum Contra Osmanum”, co można przetłumaczyć: „Władysław – Koszowemu Konaszewiczowi pod Chocimiem przeciw Osmanom”. (Koszowy to wysoka funkcja dowódcy wojsk kozackich).
Broń powstała z całą pewnością jeszcze około połowy XVI stulecia i pełniła pierwotnie funkcję insygnium władzy sądowniczej („gladius iustitiae” – „miecz sprawiedliwości”), na co wskazuje przedstawienie Sądu Salomona na tarczce jelca. Sąd Salomonowy to scena opisana w Pierwszej Księdze Królewskiej, ukazująca wzór mądrego i sprawiedliwego sądzenia.
Związek miecza z bitwą chocimską potwierdza napis na awersie głowni: „VLADISLAVS + Konasevicio Koszovio ad Chocimum Contra Osmanum”, co można przetłumaczyć: „Władysław – Koszowemu Konaszewiczowi pod Chocimiem przeciw Osmanom”. (Koszowy to wysoka funkcja dowódcy wojsk kozackich).
Broń powstała z całą pewnością jeszcze około połowy XVI stulecia i pełniła pierwotnie funkcję insygnium władzy sądowniczej („gladius iustitiae” – „miecz sprawiedliwości”), na co wskazuje przedstawienie Sądu Salomona na tarczce jelca. Sąd Salomonowy to scena opisana w Pierwszej Księdze Królewskiej, ukazująca wzór mądrego i sprawiedliwego sądzenia.
Miecz w zbiorach wawelskich znajduje się od 1947 roku. Wcześniej był eksponowany wśród historycznych militariów w sali marszałkowskiej zamku w Suchej Beskidzkiej.
Tekst na podstawie opracowania Krzysztofa Czyżewskiego, kuratora Zbioru Militariów ZKnW.
Tekst na podstawie opracowania Krzysztofa Czyżewskiego, kuratora Zbioru Militariów ZKnW.
Komiksowy komentarz
Jako artystyczny komentarz do pokazu miecza oraz konfliktu zbrojnego trwającego na Ukrainie powstała plansza komiksowa Miecz Sprawiedliwości, która została zamieszczona w mediach społecznościowych oraz na stronie internetowej Zamku. Nawiązuje ona do postaci hetmana Piotra Konaszewicza-Sahajdacznego i miecza, który miał otrzymać od królewicza Władysława Zygmunta Wazy. Twórcami planszy komiksowej są Artur Wabik oraz Marcin Nowakowski.