Jagiellonowie a sztuka

WAWEL ZNANY I NIEZNANY
dr hab. Marek Walczak, prof. UJ (Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet Jagielloński

Sztuka na dworach kolejnych władców jagiellońskich powstawała w odmiennych realiach politycznych, społecznych i finansowych. Trudno więc wskazać czynniki, które spajałyby fundacje władców w Polsce, na Litwie oraz w królestwach czeskim i węgierskim, co każe wątpić w istnienie jakiejś „Europy Jagiellońskiej”. O ile inicjatywy artystyczne ostatnich Piastów (a w szczególności Kazimierza Wielkiego) miały charakter modernizacyjny i służyły dostosowaniu odrodzonego królestwa do realiów królestw ościennych, o tyle sztuka na dworach Jagiellonów zyskała wymiar europejski. Zespoły malowideł bizantyńsko-ruskich nie mają analogii w krajach katolickich, a wprowadzenie na Wawel form renesansowych w wydaniu florenckim i rzymskim, podobnie jak działalność w Krakowie i Wilnie artystów przybyłych z Italii, wywarły ogromny wpływ, nie tylko na miejscowe środowiska. Zasługą dworu królewskiego było najczęściej rozbudzanie aspiracji kulturalnych przedstawicieli niższych warstw społecznych, co już pod koniec XV w. (m. in. sprowadzenie Wita Stwosza) postawiło Kraków w roli ważnego, środkowoeuropejskiego centrum artystycznego. Dwór Zygmunta I stał się jednym z najlepszych klientów warsztatów norymberskich, m.in. pracowni odlewniczej rodziny Vischerów, która stworzyła dla niego dzieła jednostkowe (nagrobek Fryderyka), albo o niespotykanym stopniu trudności (krata do kaplicy Zygmuntowskiej 1530-1532). Editio princeps serii biblijnej arrasów wg projektów Michaela Coxie zyskało sławę europejską i było powtarzane (z kolejnymi przekształceniami), aż po wiek XVII. Trzeba podkreślić wielkie zróżnicowanie charakteru fundacji; np. w XV w. w kręgu Jagiellonów właściwie nie powstały wybitne dzieła architektury, za to rzemiosło artystyczne (szczególnie złotnictwo) stało niezmiennie na bardzo wysokim poziomie. Wiele zjawisk, takich jak krakowskie malarstwo książkowe w początkach XVI w. osiągnęło poziom dorównujący wiodącym dotychczas ośrodkom artystycznym w Europie Środkowej, a w wielu przypadkach przewyższający je. Chociaż przez cały czas sztuka na dworach Jagiellonów służyła reprezentacji, a dopiero Zygmunt August oddawał się kolekcjonowaniu dzieł sztuki „dla przyjemności”, to jednak działania władców podniosły sztukę w Polsce na niespotykany wcześniej poziom. One też wyznaczyły wzorce, które następnie zostały podjęte i twórczo rozwinięte, przyczyniając się do ukształtowania specyficznego oblicza sztuki Rzeczypospolitej Obojga Narodów (grobowe kaplice kopułowe, nagrobki z postaciami leżącymi w pozie sansowinowskiej, tzw. portret staropolski, popularność relikwiarzy puszkowych, etc.). Dzięki tym rozwiązaniom tradycja jagiellońska trwała jeszcze długo po wygaśnięciu dynastii.

wydarzenie online, platforma Teams, maksymalna liczba uczestników: 40 osób
godz. 18.00, czas trwania: ok. 45 minut
udział bezpłatny, obowiązuje rezerwacja: rezerwacja@wawelzamek.pl

Zasady zapisu:

1. Chęć uczestnictwa w wykładzie należy zgłosić drogą e-mailową na adres rezerwacja@wawelzamek.pl
2. Zgłoszenia można przesyłać do końca dnia poprzedzającego wydarzenie
3. W dniu wykładu do godziny 12:00 zostanie przesłany link do wydarzenia
4. Jeżeli nie otrzymają Państwo linku do wydarzenia prosimy o kontakt mailowy: dis@wawelzamek.pl
5. Tłumacz PJM. Potrzebę tłumaczenia na polski język migowy prosimy dodatkowo zgłaszać (minimum 3 dni przed wykładem) drogą e-mailową na adres mprawelska@wawelzamek.pl