Król kolekcjoner? Zygmunt August i jego kunstkamera

WAWEL ZNANY I NIEZNANY
dr Mateusz Grzęda (Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet Jagielloński)

W roku 1565 flamandzki lekarz i humanista, Samuel Quiccheberg opracował koncepcję kolekcji idealnej, której projekt i urządzenie przedstawił w traktacie Inscriptiones; vel, tituli theatri amplissimi, powszechnie uznawanym za pierwszą rozprawę muzeologiczną nowożytnej Europy. Tytułowy teatr można rozumieć jako przestrzeń, w której zebrane być miały „rzeczy kunsztowne i cudowne, jak też rzadkie i skarby wszelkiego rodzaju i kosztowne urządzenia, rzeczy złożone i obrazy”. Cały zbiór miał służyć właścicielowi jako źródło wiedzy o świecie i jako taki obejmował rozległy zespół gabinetów, bibliotek, archiwów i warsztatów. Teatrum sapientie Quiccheberga, choć w swoim zamyśle niepozbawione ambicji filozoficznych, spełniało przede wszystkim zadania natury praktycznej – z jednej strony było swoistym laboratorium wiedzy i źródłem postępu, które pobudzało ciekawość władcy, z drugiej zaś stanowiło odzwierciedlenie jego statusu, znaczenia i charakteru. Przedstawiona przez Quiccheberga koncepcja, choć sama w sobie utopijna, nie jest bez związku z rzeczywistymi kolekcjami budowanymi w ciągu XVI wieku i jest wyrazem kształtującego się w tym okresie modelu zbieractwa określanymterminem„gabinet osobliwości” albo Kunst- i/lub Wunderkammer. Kolekcje tego typu mogły się od siebie znacznie różnić, z reguły jednak kierowane były podobnymi aspiracjami zmierzającymi w kierunku odtwarzania za pomocą różnorodnych przedmiotów – wytworów natury i sztuki – pomniejszonego obrazu wszechświata, tworzenia zamkniętego mikrokosmosu, który odpowiadałby makrokosmosowi. Zbiorem mającym cechy kunstkamery mógł się poszczycić także Zygmunt August. Pomimo że znakomita większość wyrobów zgromadzonych przez ostatniego Jagiellona została bezpowrotnie utracona, ze źródeł pisanych wyłania się dość jednoznaczny obraz kolekcji tworzonej w sposób staranny i przemyślany w oparciu o kryteria pokrewne tym, o których pisał Quiccheberg i według których swoje gabinety tworzyli w XVI wieku inni europejscy władcy. Przekazy, którymi dysponujemy – lakoniczne zapisy rachunkowe, inwentarze i co najwyżej kilkuzdaniowe opisy – nie pozwalają odtwarzać wyglądu królewskiego gabinetu, w takim stopniu w jakim jest to możliwe w przypadku takich sławnych gabinetów jak kunstkamera arcyksięcia Ferdynanda II Habsburga na zamku w Ambras lub Albrechta V Wittelsbacha w rezydencji monachijskiej. Można jednak na ich podstawie sformułować kilka ogólnychwniosków na temat charakteru zbiorów Zygmunta Augusta, wskazać cechy łączące je z innymi gabinetami osobliwości i elementy je wyróżniające. Celem wykładu będzie przeanalizowanie informacji o dziełach sztuki i artefaktach należących do polskiego króla w kontekście kształtującej się w XVI wieku kultury kolekcjonerstwa i rozważenie artystycznych preferencji tego władcy, kryteriów jakimi się kierował jako zbieracz oraz wzorców, które ukształtowały jego gust i oczekiwania wobec sztuki.

wydarzenie online, platforma Teams, maksymalna liczba uczestników: 40 osób
godz. 18.00, czas trwania: ok. 45 minut
udział bezpłatny, obowiązuje rezerwacja: rezerwacja@wawelzamek.pl

Zasady zapisu:

1. Chęć uczestnictwa w wykładzie należy zgłosić drogą e-mailową na adres rezerwacja@wawelzamek.pl
2. Zgłoszenia można przesyłać do końca dnia poprzedzającego wydarzenie
3. W dniu wykładu do godziny 12:00 zostanie przesłany link do wydarzenia
4. Jeżeli nie otrzymają Państwo linka do wydarzenia prosimy o kontakt tel. 12 422-51-55, wew. 341
5. Tłumacz PJM. Potrzebę tłumaczenia na polski język migowy prosimy dodatkowo zgłaszać (minimum 3 dni przed wykładem) drogą e-mailową na adres mprawelska@wawelzamek.pl