#zapytajkustosza Zbrojownia

Blog Edukacyjny

Wiedza / #zapytajkustosza

militaria,zbrojownia,zapytaj kustosza

Rafał Ochęduszko 30.01.2023

Na pytania odpowiada kurator Zbiorów Militariów Rafał Ochęduszko.

1. Ile nowożytnych luf armatnich znajduje się obecnie w zamkowej kolekcji? Ile paradnych rzędów końskich wraz z osiodłaniem z XVII i XVIII wieku należy do zamkowych zbiorów?

Wawelska kolekcja broni artyleryjskiej liczy 45 luf armat, haubic i moździerzy. Wszystkie zabytki pochodzą z czasów nowożytnych (XVI–XVIII wiek).

Policzenie paradnych oporządzeń końskich nastręcza nieco więcej problemów. Wynika to z prostego faktu, że spora ich część zachowała się do naszych czasów niekompletna i w tej formie stała się częścią wawelskiej kolekcji. Czasem są to luźne nachrapniki, strzemiona czy podpiersienie.

Na ekspozycji w Skarbcu Koronnym pokazujemy 8 pełnych zestawów, przy czym jeden z nich jest kompilowany z elementów o różnej proweniencji. Siodło było bowiem rewindykowane z Ermitażu, a rząd pochodzi ze zbiorów Potockich. Podobnie kompilowane są oporządzenia prezentowane na wystawie Sztuki Wschodu. Bardziej wymiernym stwierdzeniem będzie, że w kolekcji Zamku Królewskiego na Wawelu znajduje się 16 siodeł.

2. Czy obok dzieł warsztatów osmańskich, są wśród nich oporządzenia końskie uznawane za wykonane na terenach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej?

Tak, takim oporządzeniem jest prezentowany w Skarbcu Koronnym komplet, który według tradycji miał stanowić trofeum z wyprawy wiedeńskiej (1683) zdobyty przez kasztelana Jana Łąckiego. Dekoracja, przede wszystkim charakter złoceń, wskazuje jednak, że jest to najprawdopodobniej wyrób lwowski z XVIII wieku, do wykonania którego wykorzystano tkaniny pochodzące z Persji. Stoi to oczywiście w sprzeczności z narosłą wokół tego zabytku legendą. Nie umniejsza to jednak wartości obiektu, a raczej świadczy o micie, jakim obrosła w kulturze staropolskiej kampania Jana III Sobieskiego.

3. W jaki sposób trafiła na Wawel polichromowana husarska tarcza pojedynkowa z XVI stulecia?

Tarcza husarska pochodzi z cieszyńskiej kolekcji Brunona Konczakowskiego (1881–1959), która została zakupiona do zbiorów Zamku Królewskiego na Wawelu w 1961 roku.

4. Mnie najbardziej ciekawi aktualny stan zbiorów skarbca i zbrojowni w porównaniu ze stanem sprzed okupacji hitlerowskiej. Wiadomo, że Wawel był siedzibą władz Generalnego Gubernatorstwa w okresie II wojny światowej, a w tym niechlubnym okresie zagrabiono i wywieziono z Polski olbrzymie ilości dzieł sztuki i zabytków. Domyślam się, że zbiory zamku wawelskiego w okresie przedwojennym były bogatsze. Czy istnieje publikacja/publikacje dotyczące tej właśnie kwestii?

Niestety Wawel, tak jak wszystkie muzea, poniósł podczas II wojny światowej straty. Należy jednak pamiętać, że najcenniejsze zabytki wawelskie – kolekcja arrasów Zygmunta Augusta, miecz koronacyjny zw. Szczerbcem, a także wiele innych bezcennych obiektów, w tym militariów – zostały 1939 roku ewakuowane. Przez Rumunię, Francję i Anglię trafiły ostatecznie do Kanady, skąd wróciły na Wawel w 1959 i 1961 roku. Po wojnie, przez cały czas prowadzona była też bardzo konsekwentna polityka zakupowa, czego znaczącym przykładem w dziedzinie militariów jest pozyskanie kolekcji Brunona Konczakowskiego. Podsumowując, obecne zbiory są wielokrotnie bogatsze i stanowią rozbudowę przedwojennej kolekcji, którą szczęśliwie udało się uratować.

Publikacja dotycząca wawelskich strat wojennych Zamku Królewskiego na Wawelu nie została jeszcze wydana*.

*https://wawel.krakow.pl/projekt-straty-wojenne

5. Kiedy przewidujecie inaugurację Nowej Zbrojowni? Czy są już plany na wzbogacenie jej w nowe eksponaty i jakie eksponaty są przez was najbardziej pożądane? Czy planujecie zakup XVI-wiecznych zbroi?

To sprawa przyszłości. Nie ma jeszcze konkretnych planów dotyczących otwarcia nowej ekspozycji Zbrojowni Zamkowej. Jest to jednak jedno z zadań, które przed nami stoją. Na razie zapraszamy do zobaczenia nowej odsłony Skarbca Koronnego!

Wawel cały czas prowadzi działania mające na celu rozbudowę kolekcji. Zależy nam jednak, aby były to zabytki wysokiej klasy artystycznej, dobrze wpisujące się w profil zbiorów muzeum. W dziedzinie militariów to przede wszystkim luksusowa broń z XVI–XVIII wieku. Zbroja z XVI wieku, oczywiście autentyczna i niekompilowana, byłaby bardzo atrakcyjnym nabytkiem.

6. Czy plan aranżacji zbrojowni w nowej formie przewiduje ewentualne rozszerzenie i rozbudowę ekspozycji o nowe sale?

Nie ma takich planów.

7. Macie Państwo w zbiorach wiatrówkę Girandoniego?

Tak, wiatrówkę systemu Girandoniego można zobaczyć w sali z bronią palną Zbrojowni Zamkowej. Jest ona umieszczona w gablocie na lewo od kolekcji kusz.

8. W zbiorach Zamku poza wybitną młodzieńczą zbroją Zygmunta Augusta bardzo brakuje innych przykładów kompletnego zachodniego uzbrojenia luksusowego z epoki renesansu czy manieryzmu. Czy w związku z powyższym są plany, aby na przestrzeni najbliższych lat spróbować pokusić się o pozyskanie kolejnych zabytków tego typu i zbliżonej jakości?

Pozyskanie zabytków tej klasy co młodzieńcza zbroja Zygmunta Augusta, jest chyba spełnieniem marzeń każdego muzeum. Oczywiście życzylibyśmy sobie takich nabytków, ale nie sposób w tej kwestii niczego zaplanować. Obiekty tej wartości historycznej i artystycznej są bowiem w praktyce właściwie nieosiągalne. Jednocześnie, kolejna luksusowa zbroja renesansowa lub manierystyczna byłaby ważnym uzupełnieniem kolekcji.

Komentarze

Blog Edukacyjny