Zbroja Zygmunta Augusta wzbudza ogromne emocje – to wielka radość widzieć Wasze zainteresowanie. Jakiś czas temu zaprosiliśmy Was do skorzystania z niepowtarzalnej okazji i zadani pytań na temat zbroi na naszym profilu na Faceboku - dzisiaj mamy możliwość zaprezentowania odpowiedzi na te pytania, których udzielił wybitny specjalista, kustosz
Zbiorów Militariów, Krzysztof Czyżewski.

Ciekawe, ile kosztowała i jak długo trwało jej stworzenie (wykucie)?

Ze źródeł wiadomo, że zamawiający zapłacił za zbroję 202 guldeny reńskie i 54 krajcary, ale nie uwzględniono w tej kwocie wydatków na złocenie. Dzieło musiało powstać w 1533 roku, czego dowodzi korespondencja między Ferdynandem I a płatnerzem oraz radą miejską Innsbrucku mieszcząca się między 1 lutego a 19 czerwca tego roku.

Jaka jest grubość poszczególnych elementów tej zbroi? W szczególności jaka jest grubość napierśnika w jego centralnej części, a jaka na skrajach? Jaka jest grubość blach naramienników i rękawic?

Dokumentacja przekazana Zamkowi Królewskiemu na Wawelu przez Muzeum Narodowe w Budapeszcie nie zawiera takich szczegółowych danych. Odpowiedź na powyższe pytania będzie możliwa dopiero po dokonaniu odpowiednich pomiarów w naszej pracowni konserwatorskiej. Na razie zbroja jest prezentowana publiczności w Sali Senatorskiej, jej rozebranie i dokładne rozpoznanie poszczególnych elementów zostanie dokonane przy okazji przeniesienia do stałej gabloty.

Czy pierwsza wizura jest w jakikolwiek sposób demontowalna?

Zapewne, ale odpowiedź na to pytanie będzie możliwa dopiero po dokładnym rozpoznaniu hełmu (obecnie zbroja jest w ekspozycji).

W jakich okolicznościach król zakładał taki pancerz?

Poza wojną wszelkie okazje mające aspekt wojskowy (jak popis wojsk) stanowiły okazję do założenia zbroi. Przede wszystkim król mógł jej używać w czasie turniejów uświetniających uroczystości dworskie, np. wesela.

Czy to była powszechna praktyka, że wykuwało się zbroje dla takich młodocianych władców, czy raczej zbroja Zygmunta Augusta była tu wyjątkiem?

Zbroja Zygmunta Augusta należy do stosunkowo nielicznej grupy zbroi dziecięcych. Zachowało się ich niewiele, a o innych wiadomo ze źródeł pisanych, np. o zamówionej przez Maksymiliana I dla Ludwika II Jagiellończyka. W zbiorach wiedeńskich przetrwała do dzisiaj zbroja dla młodocianego Karola V, dzieło Konrada Seusenhofera z Innsbrucku (1514).

Rzeczywiście chodzili na tych uroczystościach w zbrojach czy raczej uroczystości były okazjami do obdarowywania się nimi?

I jedno, i drugie.

Czym czyszczono i zabezpieczano takie zbroje przed rdzą w dawnych czasach?

Zbroje czyszczono mechanicznie i polerowano.

Ile tego typu przedmiotów w takim stanie zachowało się do dziś?

Reprezentacyjnych zbroi renesansowych zachowało się całkiem sporo, ale każda z nich jest dziełem jednostkowym, co pozwala je określać mianem unikatowych. Można je oglądać m.in. w Wiedniu, Dreźnie, Madrycie, Turynie, Paryżu, Moskwie czy Nowym Jorku.

Czy są informacje o innych istniejących zbrojach polskich królów wywiezionych z Polski?

Polskie zbroje królewskie i magnackie znajdują się obecnie w Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu, Muzeum Armii w Paryżu, Metropolitan Museum w Nowym Jorku, Muzeum Wiktorii i Alberta w Londynie oraz w Królewskiej Zbrojowni w Sztokholmie.

Jaka jest ranga tej zbroi w literaturze dotyczącej płatnerstwa renesansowego na tle zachowanych okazów uzbrojenia z tego okresu?

Zbroja Zygmunta Augusta należy do najcenniejszych w swoim rodzaju.

Czy oprócz tej zbroi, a także sukienkowej z Wiednia przeznaczonej dla cesarza Karola V zachowały się jeszcze jakieś inne zbroje dziecięce/młodzieńcze z analogicznego okresu?

Z tego samego czasu nie, późniejsze tak (Zbrojownia w Dreźnie).

Gdyby porównywać wyłącznie pod względem kunsztu artystycznego i trudności wykonania, to która zbroja stałaby wyżej w hierarchii: ta młodzieńcza czy może późniejsza, ze Sztokholmu, wykonana przez Kunza Lochnera?

Nie można dokonywać takich porównań ze względu na jednostkowy charakter obu realizacji. Zbroja młodzieńcza należy do uzbrojenia wczesnorenesansowego, późniejszą można zaliczyć do dzieł reprezentujących dojrzałą fazę tego stylu. Zbroja sztokholmska zdobiona jest unikatową techniką tak zwanej zimnej emalii, co podwyższa jej rangę.

Gdzie znajduje się podobna druga zbroja młodzieńcza?

Zbroja Karola V z 1514 roku znajduje się w zbiorach cesarskiej zbrojowni w Wiedniu (Kunsthistorische Museum, Waffensammlung, nr inw. A 109).

Jak dużą liczbę zbroi macie w swoich zbiorach?

W zbiorach wawelskich znajdują się dwie pełne zbroje z XVI wieku, ale skompilowane z części pochodzących z różnych kompletów. Najcenniejsza jest znakomita zbroja turniejowa z około 1490 roku, wykonana w Norymberdze przez Konrada Polera. Bardzo okazała
(kilkadziesiąt sztuk) jest kolekcja półzbroi z XVII i XVIII wieku, głównie husarskich.

Jakie były losy tego skarbu? Czy są znane? Zawsze była na Wawelu?

Brak źródeł pozwalających na rekonstrukcję dziejów tej zbroi. Z całą pewnością znajdowała się w zbiorach cesarskich w XVIII wieku i łączona była wówczas błędnie z Ludwikiem II Jagiellończykiem. Dwukrotnie była prezentowana na wystawach czasowych na Wawelu, w
latach 1970 i 2000.

Jak zbroja polskiego króla zawędrowała na Węgry? Czy – jak twierdzą niektórzy – była nigdy niedoręczonym prezentem, czy została zrabowana w czasie zaborów przez Austriaków?

Niestety, na razie brak przesłanek do potwierdzenia lub zaprzeczenia tezy o niedoręczeniu prezentu Zygmuntowi Augustowi. W zbiorach wiedeńskich znajdowała się już w XVIII stuleciu.