Zbrojownia

 

Ekspozycję Zbrojowni otwiera sień, w której prezentowana jest broń drzewcowa oraz miecze dwuręczne. Największą część stanowią reprezentacyjne halabardy używane przez gwardie dworskie i miejskie, a także oficerów i podoficerów piechoty, niektóre bogato zdobione i opatrzone herbami takich władców jak król Francji Ludwik XIV, arcyksiążęta Ferdynand (późniejszy cesarz) i Ernest Habsburgowie, książę Bawarii Ferdynand Wittelsbach, arcybiskupi Salzburga: Wolf Dietrich von Reitenau oraz Parys Lodron. Wyjątkowymi walorami artystycznymi odznacza się grupa broni pochodzącej ze zbrojowni elektorów Saksonii z dynastii Wettynów, na czele z glewią z około połowy w. XVI z postacią Lukrecji na żeleźcu. Z Polską wiąże się glewia z herbami Zygmunta III Wazy oraz grupa partyzan gwardii nadwornych Jana Kazimierza, Michała Korybuta Wiśniowieckiego, Jana III Sobieskiego oraz Augusta II Mocnego i Augusta III Sasa. Reprezentatywny charakter posiada również kolekcja mieczy dwuręcznych z XVI i początku XVII stulecia, wśród nich paradny miecz z r. 1574 używany przez gwardzistów Juliusza II Brunszwickiego.

Kolejną salę zajmują zbroje. Tradycję średniowieczną reprezentują niemieckie pełne zbroje płytowe z XVI i początku XVII stulecia. Na szczególną uwagę zasługuje doskonała tak pod względem konstrukcyjnym jak estetycznym zbroja turniejowa z Dworu Artusa w Gdańsku – dzieło norymberskiego płatnerza Konrada Polera z około 1490 roku. Średniowieczną metrykę ma również pawęż, czyli tarcza piechoty z herbem miasta Wimpfen. Większość eksponatów to polskie półzbroje husarskie z w. XVII, między nimi unikatowy egzemplarz ze skrzydłami zamocowanymi do naplecznika. Jeden z kompletów należał według tradycji do hetmana wielkiego koronnego Stanisława Jabłonowskiego. W tle pokazany zostały: wczesna tarcza husarska typu węgierskiego z w. XVI oraz polska kopia husarska. Do wyjątkowo rzadkich okazów należą też nawiązujące do uzbrojenia antycznego karaceny (zbroje łuskowe) używane w Polsce w końcu w. XVII i 1. połowie w. XVIII.

Pomieszczenie służy ekspozycji broni zachodnioeuropejskiej od końca XV do początku XIX stulecia. Na środku w osobnej gablocie znajduje się wspaniała zbroja wykonana dla trzynastoletniego Zygmunta Augusta jako dar Ferdynanda I Habsburga z okazji zaręczyn w r. 1533 młodego króla Polski z jego córką Elżbietą. Autorem tego arcydzieła był pracujący w Innsbrucku wybitny płatnerz Jörg Seusenhofer. Oglądamy dalej średniowieczne i nowożytne miecze, rapiery, koncerze, szpady i sztylety. Uwagę przyciągają egzemplarze reprezentacyjne, bogato zdobione, wykonane w najlepszych ośrodkach niemieckich, włoskich, francuskich, hiszpańskich. Wśród elementów uzbrojenia ochronnego specjalne miejsce zajmuje piękny okaz hełmu typu salada z końca w. XV oraz wykonany w Norymberdze morion gwardii elektorów saskich, z przedstawieniami antycznych bohaterów rzymskich. Niewielki, lecz doborowy zbiór polskich szabli prezentuje podstawowe typy używane w Rzeczpospolitej od końca w. XVI (typ zw. polsko- węgierskim) do końca w. XVIII (karabele, szable husarskie, szabla ormiańska zw. czeczugą). Pamiątką historyczną jest głownia szabli hetmana wielkiego koronnego Stanisława Jabłonowskiego, uczestnika bitwy pod Wiedniem w r. 1683.

Została poświęcona ręcznej broni palnej oraz miotającej o charakterze reprezentacyjnym i myśliwskim. Zobaczyć tu można znakomite, inkrustowane kością, zdobione trawieniem i rytowaniem strzelby, arkebuzy, petrynały i pistolety z wytwórni niemieckich, śląskich, francuskich, hiszpańskich oraz polskich (w. XVI-początek w. XIX). Interesujące są również przeznaczone do celów myśliwskich i sportowych kusze, głównie niemieckie, z pięknym egzemplarzem wykonanym w r. 1725 Saksonii, najpewniej dla podskarbiego Stanisława Poniatowskiego.

Końcowa część ekspozycji rozmieszczona jest w trzech piwnicach: gotyckiej z w. XIV (ze sklepieniem wspartym na centralnym filarze) oraz dwóch renesansowych z 1. połowy w. XVI. Przy ścianach pomieszczono lufy armat, haubic i moździerzy – od małych wiwatówek do ogromnych polowych.

Do tradycji składania na Wawelu trofeów zdobytych na wrogach nawiązują zawieszone pod sklepieniem pierwszej piwnicy rekonstrukcje chorągwi krzyżackich wziętych przez Władysława Jagiełłę pod Grunwaldem 15 VII 1410, odtwarzane partiami w XX stuleciu oraz w r. 2010 na podstawie szczegółowych opisów pióra Jana Długosza w dziele „Banderia Prutenorum” i zamieszczonych w nim miniatur autorstwa malarza Stanisława Durinka.

Znakomitym poziomem artystycznym wyróżnia się para armat z połowy w. XVI z postaciami Herkulesa i Samsona, odlanych zapewne przez pracującego dla Zygmunta Augusta norymberskiego ludwisarza Oswalda Baldnera, sprowadzonego później przez króla do Polski. Zespół dział (najstarsze z r. 1506) z herbami polskich królów, hetmanów i możnowładców, dzieł wybitnych odlewników, zalicza się do najcenniejszych w skali krajowej i znaczących w skali europejskiej. Ukazują one doskonale zmiany jakie dokonały się w polskiej artylerii, szczególnie za sprawą reform Władysława IV i Stanisława Augusta Poniatowskiego