Zbiory i kolekcje

Wybór najważniejszych zespołów należących do kolekcji Zamku Królewskiego na Wawelu.
Muzeum gromadzi dzieła sztuki historycznie lub artystycznie związane z Wawelem, z władcami polskimi, i wielkimi magnackimi kolekcjami. Jednym z celów tej działalności stało się jed­noczenie rozproszonych zasobów, co także służy wzbogaceniu zbiorów, które znalazły się tu jako historycznie ważne fundacje i dary.

Kolekcja arrasów króla Zygmunta II Augusta

Zamówiona przez króla Zygmunta Augusta kolekcja arrasów powstała w latach 1550–1560 w Brukseli, wiodącym ośrodku produkcji tego typu tkanin w Europie. Była ona największym zamówieniem zespołu tapiserii i pozostaje nadal jedną z najważniejszych za­chowanych kolekcji tego typu na świecie. Zbiór pierwotnie zawierał ok. 170 arrasów, z czego 138 (136 w zbiorach wawelskich) przetrwało do naszych czasów. Kolekcja składa się z serii monumentalnych arrasów biblijnych tkanych złotą nicią, werdiur przedstawiających zwierzęta w pejzażu, grotesek z monogramem królewskim, i arrasów z herbami Polski i Litwy.

Król Zygmunt August przekazał arrasy Rzeczypospolitej w swoim testamencie i od w. XVI należały do Skarbca Koronnego, choć przez wieki były przedmiotem sporów. Zrabowane i wywiezione do Rosji w 1795, arrasy zostały rewindykowane na podstawie Traktatu Ryskiego w latach 1922-1928.
Podczas drugiej wojny światowej ewakuowano je i przewieziono przez Rumunię, Francję i Anglię do Kanady, skąd wróciły na Wawel w r. 1961.

Włoskie obrazy renesansowe z kolekcji Lanckorońskich

W skład kolekcji Lanckorońskiej wchodzi 87 włoskich obrazów, powstałych między XIV a XVI stuleciem, które niegdyś stanowiły część wspaniałych zbiorów hr. Karola Lanckorońskiego w jego pałacu w Wiedniu. Znajdują się w niej prace tak znakomitych twórców, jak między innymi Simone Martini, Dosso Dossi, Segna di Bonaventura, Bernado Daddi.

Kolekcja ta, uznawana przez wielu historyków sztuki za zaginioną została uratowana z wojennej zawieruchy lat 1939-1945. Po upadku komunizmu w Polsce, córka i ostatnia żyjąca spadkobierczyni hrabiego, Prof. Karolina Lanckorońska przekazała kolekcję zamkom królewskim: w Krakowie i Warszawie. Dzięki jej darowi Zamek Królewski na Wawelu stał się właścicielem największych zbiorów renesansowego malarstwa włoskiego w Polsce.

Namioty tureckie

W zbiorach wawelskich przechowywany jest jeden z największych zbiorów namiotów tureckich na świecie. Te wspaniałe „ruchome pałace” są stworzone z lnu, bawełny i jedwabiu. Niezdobione zewnętrzne okrycie z wodoodpornego, grubego lnu okrywa wspaniałe wnętrze namiotu ozdobione kolorowymi aplikacjami z jedwabiu i złoconej skóry. Większość namiotów to trofea zdobyte podczas odsieczy wiedeńskiej (r. 1683) przez króla Jana Sobieskiego. August II Mocny przewiózł namioty do Drezna, gdzie pozostały do lat 30. XX w.

W r. 1933 polski antykwariusz Szymon Szwarc odkupił trzon kolekcji i podarował do nowoutworzonego muzeum na Wawelu. Ostatni należący to kolekcji namiot pochodzący z początku XVIII w. jest darem Prof. Karoliny Lanckorońskiej. Ze względów konserwatorskich namioty są wystawiane tylko okazjonalnie.
Kolekcja złotnictwa w Zamku Królewskim na Wawelu, obejmująca zarówno naczynia wykonane ze szlachetnych kruszców jak i klejnoty, obecnie jest jednym z najcenniejszych w Polsce zasobów kosztowności. Jej zaczątkiem były precjoza rewindykowane z ZSRR po r. 1924 na mocy traktatu w Rydze, w tym dzieła ze skarbca Radziwiłłów w Nieświeżu. Systematycznie wzbogacany zbiór, przede wszystkim dzięki zakupom na polskim i światowym rynku antykwarskim, obejmuje reprezentatywny przegląd kosztowności – od pojedynczych okazów późnoantycznych, poprzez cenne dzieła średniowiecznych złotników, jubilerów i rzeźbiarzy w kości słoniowej, aż do bardzo wielu zróżnicowanych przedmiotów renesansowych, manierystycznych i barokowych.

Wiele z tych dzieł należało pierwotnie do polskich monarchów (od Kazimierza Wielkiego do Stanisława Augusta Poniatowskiego), przedstawicieli najważniejszych rodów dawnej Rzeczypospolitej (Radziwiłłów, Potockich, Szydłowieckich, Sapiehów, Lanckorońskich), albo pochodzi z Wawelu, gdzie odnaleziono je podczas prac archeologicznych.

W Skarbcu Koronnym na Wawelu można podziwiać najważniejszy zespół staropolskich sreber, przede wszystkim unikatowe naczynia o świeckim przeznaczeniu, a także najcenniejszą w Polsce kolekcję norymberskiego i augsburskiego złotnictwa.

Porcelana miśnieńska

Zgromadzona na Wawelu kolekcja porcelany z Królewskiej Manufaktury w Miśni jest obecnie najważniejszym zbiorem wczesnej porcelany europejskiej w Polsce. W ciągu pięćdziesięciu lat udało się podwoić ilość obiektów, wśród których znajdują się m.in. elemen­ty najsłynniejszych zastaw osiemnastowiecznych – serwisów wykonanych dla Pierwszych Ministrów króla Augusta III: Aleksandra Józefa Sułkowskiego oraz, drugi, zwany łabędzim zamówiony przez Henryka Brühla. Wspaniałym nabytkiem z ostatnich lat są części serwisu królowej Francji Marii Leszczyńskiej, ozdobione herbami Rzeczpospolitej i Burbonów.

Najbardziej spektakularnym zabytkiem jest niewątpliwie wielka grupa rzeźbiarska przedstawiająca Ukrzyżowanie, jedna z dwóch takich realizacji zachowanych świecie.