Oficjalna sprzedaż biletów - bilety.wawel.krakow.pl

Blog Edukacyjny

Wiedza / Najpiękniejsze
Zamek Królewski na Wawelu 18.04.2023 godz. 12:00

Palma il Giovane "Ukrzyżowanie"

Z okazji Świąt Wielkanocnych, minionych, ale pozostających w naszej pamięci, o obrazie "Ukrzyżowanie" Palmy il Giovane pisze Justyna Osuch, asystentka muzealna Zbiorów Malarstwa Zamku Królewskiego na Wawelu.

WOJENNE LOSY UKRZYŻOWANIA PALMY IL GIOVANE

Ukrzyżowanie
Palma il Giovane 
4 ćw. XVI wieku
olej na płótnie
137,4x67 cm
nr inw. 7965
W latach 1892–1894 na zlecenie Karola Lanckorońskiego wzniesiono neobarokowy pałac w Wiedniu, przy Jacquingasse 18 – budynek, który miał pomieścić ogromną kolekcję dzieł sztuki gromadzoną przez hrabiego. Ważną jej część stanowiło malarstwo włoskie z wieków XV i XVI.

Kryterium rozmieszczenia obrazów w poszczególnych salach było ich geograficzne pochodzenie. Najbliższą sercu sztukę włoską Lanckoroński umiejscowił w tzw. Dużej Sali Włoskiej, w Małym Gabinecie Włoskim i w kaplicy.

Po śmierci Karola Lanckorońskiego w 1933 roku spadkobiercą kolekcji stał się jego syn Antoni. W związku z niekorzystną sytuacją polityczną w Austrii w 1938 roku, Lanckoroński starał się o pozwolenie na wywóz kolekcji do Polski – według relacji Karoliny Lanckorońskiej, do Lwowa. Zgodę władz austriackich uzyskał dopiero w 1939 roku. Zanim to nastąpiło, kolekcja została zinwentaryzowana w pałacu przez władze austriackie. Spis zaplanowano na 2 czerwca 1939 roku, który miała przeprowadzić Zentralstelle für Denkmalschutz – instytucja powołana do ochrony zabytków, a faktycznie stała się centrum administrowania zagrabionymi dziełami sztuki na terenie Austrii.

Nie wiadomo, gdzie początkowo znajdowało się Ukrzyżowanie Palmy, wówczas jeszcze atrybuowane Tintorettowi – na żadnym ze zdjęć przedstawiających wnętrza pałacu w Wiedniu, jak i rezydencji w Rozdole, obraz nie występuje. Nie ma go również w spisie z 1895 roku, sporządzonym w urządzonym już pałacu. Można zatem przypuszczać, że wówczas obrazu jeszcze w zbiorach Lanckorońskiego nie było. Zwięzły przewodnik po pałacu, wydany w 1903 roku, napisany przez Karola Lanckorońskiego, również nie zawiera informacji o obrazie. Nie ulega jednak wątpliwości, że wiosną 1939 roku obraz był już w Wiedniu, o czym świadczy spis przeprowadzany przez Zentralstelle für Denkmalschutz. Pod koniec sierpnia 1939 roku wydano rozporządzenie, według którego o dalszych losach dzieł sztuki skonfiskowanych lub „tylko zabezpieczonych” na terenie Austrii miał osobiście decydować Hitler. Ostatecznie kolekcja Karola Lanckorońskiego została przejęta przez Gestapo w październiku 1939 roku.

Prawdopodobnie na wniosek Antoniego Lanckorońskiego jesienią 1939 roku część dzieł zdeponowano w zamku Immendorf, gdzie właśnie w jednej z siedmiu skrzyń znalazło się Ukrzyżowanie Palmy Młodszego. W związku z nowym rozporządzeniem o „zabezpieczeniu rezerwy Hitlera” (tzw. Führervorbehalt), 1 grudnia 1939 roku obiekty, które wywieziono wcześniej do Immendorfu, dołączono do reszty kolekcji w pałacu przy Jacquingasse, gdzie znajdowały się do wiosny 1943 roku. Kolejna wzmianka o obrazie Palmy pojawia się dopiero przy ewakuacji obrazów na przełomie 1943 i 1944 roku do nieczynnej kopalni soli w Altaussee, która była jednym z głównych repozytoriów Zentralstelle für Denkmalschutz.

Dzieła, które Amerykanie znaleźli w kopalni tuż po zakończeniu wojny, przewieziono do Monachium, gdzie utworzone zostało Central Collecting Point – tam wszystkie obiekty zinwentaryzowano. Obraz Palmy figuruje w spisie pod numerem 676 (opisanym dodatkowo literami Mü) i 599 (w spisie z oznaczeniem literowym A). W 1946 roku Ukrzyżowanie zostało przewiezione do Salzburga i umieszczone tymczasowo w magazynie utworzonym w Residenzgalerie.

W marcu 1947 roku Antonii Lanckoroński złożył prośbę do Bundesministerium für Vermogenssischerung und Wirtschaftsplannung o wydanie mu rodzinnych zbiorów,
a w kwietniu ponowił prośbę, adresując ją do Bundesdenkmalamt (Urzędu Ochrony Zabytków), instytucji administrującej tymczasowo jego kolekcją. W czerwcu ministerstwo zatwierdziło zgodę na wydanie eksponatów. Akcja odzyskiwania dzieł rozpoczęła się w lipcu i trwała do października tegoż roku. Kolejno Lanckoroński przekazał część dzieł do zamku Hohenems w Vorarlbergu, znajdującego się w bliskiej odległości od granicy ze Szwajcarią. Dla kolekcji nie było miejsca w wiedeńskim pałacu, ponieważ został on zniszczony – stąd decyzja o czasowym umieszczeniu kolekcji w salach zamku Hohenems. Wśród nich było także Ukrzyżowanie Palmy. Następnie Antoni podjął starania o wywóz zbiorów z Austrii.

W 1950 roku na zamku Hohenems wybuchł pożar, z którego obraz szczęśliwie ocalał. Wraz z innymi uratowanymi dziełami spoczął po latach w bezpiecznym miejscu – sejfie jednego z banków w Zurychu i odtąd, dla większości społeczeństwa, słuch po nim zaginął. Po śmierci Antoniego w 1965 roku, jego siostra, Karolina Lanckorońska została bezpośrednią spadkobierczynią kolekcji. Część zbiorów podarowała Zamkowi Królewskiemu na Wawelu – składało się na nią 79 obrazów pochodzenia włoskiego. Dzieła przyjechały do Krakowa 27 października 1994 roku. Przez lata Ukrzyżowanie znajdowało się na ekspozycji w Zamku Pieskowa Skała, by od tego roku znaleźć się na stałe we wnętrzach wawelskich.

Komentarze

Wpisz treść wiadomości
Wpisz swoje imię i nazwisko
Podaj prawidłowy e-mail
T_FORM_ERROR_RATE
Zaznacz to pole
DODAJ KOMENTARZ

Król będzie tak dobry jak jego nauczyciel

14.10.2025
Wychowanie i edukacja dzieci królewskich stanowiły zawsze w państwach monarchicznych sprawę największej wagi. Również na wawelskim dworze rozumiano, że odpowiednie przygotowanie władcy stanowić może klucz dla powodzenia państwa i dynastii.

W serii "Edukacja królów na Wawelu" postaramy się Wam przybliżyć historię związaną z edukacją królewskich dzieci na dworze Jagiellonów w Krakowie.

Autorem artykułu jest Paweł Neumann-Karpiński z Działu Edukacji ZKnW.

Mowa znaczków pocztowych - zapomniany kod zakochanych

01.10.2025
Czy wiesz, że jeszcze sto lat temu zwykły znaczek pocztowy mógł zastąpić cały list? Chcesz się dowiedzieć, jakie znaczenie miało przyklejanie znaczków na różne sposoby? Przeczytaj artykuł Katarzyny Pająk, kustoszki z Archiwum Zamku Królewskiego na Wawelu i kuratorki wystawy "Wawel na dawnej pocztówce".

"Śmierć ułana" Kajetana Stefanowicza

04.09.2024 godz. 11:00
W lipcu 2024 r. na Wawel wróciła odzyskana strata wojenna - akwarela "Śmierć ułana" lwowskiego malarza Kajetana Stefanowicza. O historii tego dzieła pisze Agnieszka Janczyk, kuratorka Zbiorów Prac na Papierze.

Pinsel i Bach. O muzyce towarzyszącej wystawie „Emocje. Lwowska rzeźba rokokowa” słów kilka.

06.08.2024 godz. 11:00
Nieodłącznym elementem wystawy „Emocje. Lwowska rzeźba rokokowa”, prezentującej arcydzieła rzeźbiarskie Johanna Georga Pinsla, jest muzyka. Zwiedzający mogą usłyszeć w tle utwory Johanna Sebastiana Bacha, uważanego przez wielu za największego kompozytora w historii.
Zobacz wszystkie