11 XI czynne wyłącznie: Wawel Odzyskany oraz Lapidarium | Oficjalna strona biletów na Wawel: bilety.wawel.krakow.pl
Blog Edukacyjny
Wiedza / Najpiękniejsze
dr Joanna Winiewicz-Wolska
Joanna Winiewicz-Wolska
12.05.2020
godz. 12:26
Wenus z Amorem
Wenus – bogini miłości, ideał piękności, bezwiednie obejmuje stojącego u jej stóp kędzierzawego Amora.
Wenus – bogini miłości, ideał piękności, bezwiednie obejmuje stojącego u jej stóp kędzierzawego Amora. Oboje mają wzrok utkwiony gdzieś w dal, poza obraz. Krzew różany, rozsypane u stóp bogini róże i para gołębi to czytelne symbole miłości. Ale jest w tym obrazie coś więcej: niemal połowę płótna zajmuje ogrodzony murem ogród o starannie rozplanowanych kwaterach, regularnie wytyczonych alejkach, równo przyciętych krzewach, z fontanną pośrodku i stawem, na którym można dostrzec parę łabędzi. To locus amoenus, miejsce rozrywki, zabawy i przyjemności. Ogrody takie, usytuowane zwykle poza miastem (na naszym obrazie panorama miasta, jest wyraźnie zaznaczona na horyzoncie) były w wiekach XVI i XVII także miejscem biesiad i widowisk teatralnych. Zwyczaj ten, pochodzący z Francji i Włoch, w końcu XVI wieku upowszechnił się również w Niderlandach. Jeśli przyjrzymy się obrazowi uważniej, to z lewej strony dostrzeżemy orszak postaci z commedia dell’arte: na jego czele kroczy lutnista, za nim Pantalone w czerwonym kostiumie, zakochany nieszczęśliwie w podążającej za nim Amante. Wyobrażenie ogrodu staje się swoistym moralitetem – jest to hortus voluptatum, miejsce miłosnych schadzek i zmysłowych rozkoszy. A Pantalone i Amorosa to wyobrażenie niedobranej pary: młodej kobiety wykorzystującej uczucie zakochanego w niej starszego mężczyzny.
Jacob de Backer (około 1540/45 – około 1610) Wenus z Amorem nr inw. 7625
Komedianci pojawiają się także na symbolicznych przedstawieniach pór roku – bogini Wenus, ukazana na tle ogrodu i trzymająca w ręce bukiet wiosennych kwiatów, uosabia wówczas Wiosnę, porę roku sprzyjającą zakochanym. Personifikację tę – Ver Veneris, czyli Wiosnę Wenus– rozpowszechniały i popularyzowały ówczesne sztychy. Królestwo Wenus jest więc nie tylko ogrodem rozkoszy – to także wyobrażenie budzącej się do życia przyrody.
Kompozycje takie stanowiły w XVII wieku nie tylko obiekt estetycznej kontemplacji – były również przedmiotem ćwiczenia intelektualnego i sprawdzianem erudycji, polegającym na rozszyfrowaniu symboliki i odczytaniu alegorii. Zamawiali i kupowali je kolekcjonerzy i miłośnicy sztuki, ówczesna elita intelektualna. Obrazy, które cieszyły się dużą popularnością, powtarzano w licznych wersjach.
Obraz wawelski powstał zapewne około 1600 roku – namalował go działający w Antwerpii Jacques de Backer. W jego dziełach czytelne są echa twórczości manierystów włoskich 2. połowy XVI wieku, jakkolwiek pobyt artysty w Italii nie został dotąd potwierdzony źródłowo.
Dla zainteresowanych
Więcej o ogrodach w XVII-wiecznym malarstwie w katalogu wystawy, która miała miejsce w 2001 roku w Landesmuseum Mainz (Moguncja); katalog „Gärten und Höfe der Rubenszeit. Im Spiegel der Malerfamilie Brueghel und der Künstler um Peter Paul Rubens, München 2000.
Katalog dostępny w bibliotece Zamku Królewskiego na Wawelu.