Oficjalna sprzedaż biletów - bilety.wawel.krakow.pl

Ekspresja. Lwowska rzeźba rokokowa

31 marca – 22 października 2023

Zamek Królewski na Wawelu zaprasza na spektakularną wystawę pod tytułem Ekspresja. Lwowska rzeźba rokokowa.
Dzieła Johanna Georga Pinsla będzie można podziwiać na wawelskim wzgórzu do 22 października.
Kuratorki: Joanna Sędziwy, Agata Dworzak

Ostro łamane szaty tworzące plątaninę geometrycznych brył. Majestatyczne postaci uchwycone w swobodnym, ale pełnym dramaturgii ruchu. Linie ciała tanecznie wygięte. Twarze z wyostrzonymi rysami. Abraham, Samson, Matka Boska, św. Jan, aniołowie, Chrystus. Przed nami rzeźbiarskie theatrum poruszających scen biblijnych autorstwa Johanna Georga Pinsla. Polichromowane i złocone dzieła sztuki, pochodzące z kościoła w Hodowicy nieopodal Lwowa, pokazywane były dotąd w paryskim Luwrze, Pałacu Zimowym w Wiedniu czy Muzeum Narodowym – Pałacu Książąt Litewskich w Wilnie. Już od 30 marca te absolutne arcydzieła, stanowiące prawdziwy fenomen w sztuce europejskiej XVIII wieku, będziemy mogli podziwiać w Zamku Królewskim na Wawelu na wystawie Ekspresja. Lwowska rzeźba rokokowa.
Ekspozycję objął honorowym patronatem Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego profesor Piotr Gliński.

W obliczu wojny toczącej się w Ukrainie wystawa stanowi wyraz solidarności w sferze kultury nie tylko z walczącym na froncie narodem ukraińskim, ale także z przebywającymi na terenie Rzeczypospolitej obywatelami Ukrainy. Pierwotnie prezentowane zabytki dekorowały kościół parafialny w Hodowicy pod Lwowem, zaprojektowany i wybudowany w latach 1751–1758 przez Bernarda Meretyna. Architekt ten zaprosił do współpracy wybitnego rzeźbiarza, Johanna Georga Pinsla, do którego warsztatu należeli m.in. bracia Piotr i Maciej Polejowscy. Po II wojnie światowej Polacy zamieszkujący miejscowość zostali przesiedleni do Wrocławia. W latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku dzięki pracownikom Lwowskiej Narodowej Galerii Sztuki (wówczas nazywanej jeszcze Lwowską Galerią Obrazów) wyposażenie kościoła zostało zabezpieczone. Sama budowla popadła jednak w ruinę. Od lat 90-tych ubiegłego wieku posągi są eksponowane w jednym z oddziałów Galerii – Muzeum Johanna Georga Pinsla, znajdującym się w dawnym kościele klarysek we Lwowie.

– Udostępnione na wawelskiej wystawie zabytki stanowią o wyjątkowości sztuki kręgu lwowskiego w skali europejskiej, a udzielenie im bezpiecznego schronienia przed wojną wywołaną przez Rosję było dla nas czymś oczywistym. Czujemy silny związek z Ukrainą zarówno emocjonalny, jak i historyczny. Nie ma więc przypadku w tym, że rzeźby Johanna Georga Pinsla pokazujemy właśnie na Wawelu – mówi prof. Andrzej Betlej, dyrektor Zamku Królewskiego na Wawelu.

Prócz rzeźb ze Lwowa, Wrocławia oraz jednej pochodzącej ze zbiorów wawelskich, wystawę uzupełniają plansze z archiwalnymi zdjęciami oraz współczesna fotografia ruin kościoła. Zwiedzający zapoznają się także z warsztatem rzeźbiarza epoki nowożytnej m.in. na podstawie ilustrującej ten proces grafiki oraz zobaczą przykładowe narzędzia pracy snycerza. Pokażemy również wydruki 3D powstałe na podstawie skanów oryginalnych bozzett (trójwymiarowych szkiców rzeźbiarskich) Pinsla, znajdujących się obecnie w Bawarskim Muzeum Narodowym w Monachium.

– Wystawa rzeźb Johanna Georga Pinsla – ten misteryjny spektakl – idealnie wpisuje się w refleksyjną atmosferę nadchodzących świąt Wielkiej Nocy. Jestem przekonany, że dla wieluzwiedzających ekspozycja będzie wyjątkowym i niezapomnianym przeżyciem – nie tylko estetycznym, ale i duchowym – dodaje prof. Andrzej Betlej.

Z hodowickiego ołtarza na Wawel

Warto podkreślić, że na Wawelu po raz pierwszy zobaczymy niemal wszystkie zachowane rzeźby z Hodowicy (na co dzień znajdujące się w Lwowskiej Narodowej Galerii Sztuki im. Borysa Woźnickiego), m.in. nigdy niepokazywaną w Polsce, a kluczową w twórczości Pinsla grupę Samsona rozdzierającego paszczę lwu czy znakomitą konsolę ornamentalną, pierwotnie służącą jako podstawa figury Matki Boski Bolesnej.

Wśród wypożyczonych ze Lwowa zabytków jest Krucyfiks autorstwa Macieja Polejowskiego, stanowiący niegdyś dominujący akcent w teatralnej aranżacji ołtarza głównego. Towarzyszą mu figury Matki Boskiej Bolesnej i Świętego Jana. Na wystawie pokazana jest także grupa rzeźbiarska Ofiara Abrahama. Oprócz dzieł z ołtarza głównego eksponowana jest wirtuozersko wykonana płaskorzeźba, przedstawiająca Jezusa nauczającego w Świątyni wraz z dopełniającymi ją Personifikacjami: Starego oraz Nowego Testamentu. Plakieta, która stanowiła element kosza podwieszonej wysoko ambony, nigdy nie była przeznaczona do oglądania z bliska.

Wystawę uzupełniają dwa dzieła pochodzące z polskich zbiorów: Chrystus Ukrzyżowany, przypisany Maciejowi Polejowskiemu – jedyna w kolekcji wawelskiej, nigdy niepokazywana rzeźba z tzw. lwowskiej szkoły rokokowej. Druga praca to hodowicki Krucyfiks procesyjny, przywieziony do Wrocławia wiosną 1946 r. przez ostatniego proboszcza parafii pw. Wszystkich Świętych w Hodowicy, ks. Jarosława Chomickiego.

Prawnuk artystyczny Wita Stwosza, czyli Pinsel (nie)odkryty

Johann Georg Pinsel pozostaje w historii sztuki nadal postacią tajemniczą. Zachowało się po nim niewiele dzieł, a pozostałe zostały zniszczone w czasie rządów władzy sowieckiej. Przekazy archiwalne na temat artysty są, niestety, bardzo skąpe i dopiero w 1993 roku zostały ustalone jego imiona i orientacyjna data śmierci. Rzeźbiarz pochodził zapewne z terenu Niemiec, Austrii, Czech lub Moraw. Działał w latach 1750–1761 na południowo-wschodnich terenach Rzeczypospolitej, gdzie pozostawił po sobie prace w drewnie i kamieniu. Swój warsztat prowadził w Buczaczu około 1750 roku, a przez 10 lat współpracował z wybitnym architektem Bernardem Meretynem. Zachowane prace pochodzą m.in. ze Lwowa, Monasterzysk, Buczacza i Hodowicy. Ostatnia wzmianka o artyście pochodzi z 1761 roku. Badacz twórczości Pinsla, prof. Jan Ostrowski określił go jako najwybitniejszego rzeźbiarza w sztuce polskiej pomiędzy Witem Stwoszem a Xawerym Dunikowskim. Nazwał go także prawnukiem artystycznym Stwosza ze względu na widoczne w jego twórczości cechy wywodzące się z późnego gotyku: połączenie specyficznego naturalizmu i ekspresjonizmu.

Joanna Sędziwy, współkuratorka wystawy

Wydarzenia towarzyszące

Wyjątkowość, emocjonalność i dynamizm. Oto cechy arcydzieł, które można podziwiać na wystawie Ekspresja. Lwowska rzeźba rokokowa.

Biorąc udział w oprowadzaniach, spacerach oraz wykładach, uczestnicy poznają unikalność lwowskich rzeźb i doświadczą ich niezwykłości. Podczas warsztatów z kolei będzie można twórczo się wyrazić.

Program edukacyjny towarzyszący wystawie został przygotowany z myślą o każdej grupie odbiorców.

Zapraszamy do wzięcia udziału w wydarzeniach, a także do zapoznania się materiałami edukacyjnymi dla dzieci i młodzieży, dostępnymi na naszym blogu edukacyjnym: https://wawel.krakow.pl/blog-edukacyjny/karty-pracy-1

OPROWADZANIA

KURATORSKIE
odbiorcy: dorośli
Serdecznie zapraszamy na cykl oprowadzań kuratorskich, podczas których będą mieli Państwo niepowtarzalną okazję poznania arcydzieł „lwowskiej rzeźby rokokowej” na przykładzie zabytków, które stanowiły pierwotne wyposażenie kościoła parafialnego w Hodowicy pod Lwowem. Po raz pierwszy na Wawelu można zobaczyć rzeźby autorstwa Johanna Georga Pinsla i jego współpracowników oraz dowiedzieć się, na czym polega fenomen „lwowskiej rzeźby rokokowej” nie tylko w sztuce polskiej, ale i światowej, a także dlaczego jest to najbardziej ekspresyjny nurt rzeźby europejskiej okresu nowożytnego.

Terminy:
27 IV, godz. 12.00 – 13.00, prow. Joanna Sędziwy
25 V, godz. 12.00 – 13.00, prow. Joanna Sędziwy
24 VI, godz. 16.00 – 17.00, prow. dr Agata Dworzak
16 IX, godz. 15.00 – 16.00, prow. dr Agata Dworzak
19 X, godz. 12.00 – 13.00, prow. Joanna Sędziwy

TEMATYCZNE
odbiorcy: młodzież, dorośli

Johann Georg Pinsel i rzeźbiarze lwowscy drugiej połowy XVIII wieku | 6 czerwca
prowadzenie: dr Agata Dworzak
„Lwowska rzeźba rokokowa” jest kojarzona głównie z jej pierwszymi przedstawicielami: Sebastianem Fesingerem, Antonim Osińskim i Johannem Georgiem Pinslem. Jednakże długie trwanie tej formuły stylistycznej przełożyło się na wykształcenie licznej grupy rzeźbiarzy lwowskich czerpiących inspiracje i rozwijających styl rzeźbiarski Pinsla także po jego śmierci (ok. 1760/1761). Podczas oprowadzania będzie można dowiedzieć się, jaki wpływ na rzeźbiarzy lwowskich drugiej połowy XVIII wieku miał Pinsel i którzy jego uczniowie najlepiej interpretowali jego twórczość.

Meretyn i Pinsel – spółka artystyczna w XVIII-wiecznym Lwowie | 4 lipca
prowadzenie: dr Agata Dworzak
Kościół w Hodowicy to wspaniały przykład syntezy architektury, rzeźby i malarstwa, jednak nie jest jedynym wspólnym dziełem architekta Bernarda Meretyna i warsztatu rzeźbiarskiego Johanna Georga Pinsla. Podczas oprowadzania będzie można poznać także inne dzieła obu artystów stanowiące znakomite przykłady sztuki lwowskiej.
Kościół w Hodowicy i jego arcydzieła – inspiracje, wzory, naśladownictwa | 5 września
prowadzenie: Joanna Sędziwy
Oprowadzanie po wystawie będzie okazją do zapoznania się z analogiami oraz wzorami kompozycyjnym, z których czerpał Pinsel i jego współpracownicy. Podczas zwiedzania będzie można przekonać się także o sile oddziaływania hodowickich rzeźb na następne pokolenia artystów. Przedstawione zostaną również wzory graficzne dla kościoła w Hodowicy oraz przykłady jego naśladownictwa w późniejszej architekturze.

ZWIEDZANIE Z KONSERWATOREM | 20 lipca
Prowadzenie: Dominik Synowiec
odbiorcy: dorośli
Zapraszamy na specjalistyczne oprowadzanie po wystawie w towarzystwie konserwatora rzeźb. Podczas spotkania uczestnicy poznają różne aspekty związane z powstawaniem dzieł prezentowanych na wystawie. Prowadzący skupi się nie tylko na walorach artystycznych, ale także względach technologicznych rzeźby rokokowej. Ponadto omówi procesy towarzyszące przygotowaniu wystawy z perspektywy swojej pracy.

SPACERY | Bryła, forma, rzeźba
odbiorcy: młodzież i dorośli

W tym roku mamy okazję oglądać w Zamku Królewskim na Wawelu rzeźby artystów, którzy pozostawili po sobie dzieła niezwykłe. Chociaż żyli w różnych epokach, łączy ich wiele: talent, oryginalność, śmiałe realizacje. Czym charakteryzują się rzeźby powstałe w XVIII wieku w kręgu lwowskiej szkoły rokokowej? Co łączyło Xawerego Dunikowskiego z Wawelem i dlaczego jego prace wzbudziły niegdyś tyle skrajnych emocji? Czym fascynował się Zdzisław Beksiński? Jak Kinga Nowak zinterpretowała dawnych mistrzów? Zapraszamy na spacer wśród dzieł, które poruszą naszą wyobraźnię.

13 maja 2023 prowadzi: Barbara Mateja

28 maja 2023 prowadzi: Karolina Motyka

4 czerwca 2023 prowadzi: Barbara Mateja

8 lipca 2023 prowadzi: Barbara Mateja

29 lipca 2023 prowadzi: Karolina Motyka

5 sierpnia 2023 prowadzi: Jagoda Wójcicka

26 sierpnia 2023 prowadzi: Karolina Motyka

9 września 2023 prowadzi: Barbara Mateja

23 września 2023 prowadzi: Jagoda Wójcicka

WARSZTATY

Ekspresja. Twórz! | 16 kwietnia, 8 października
w warsztatach mogą uczestniczyć osoby powyżej 15 roku życia
Ekspresja rzeźbiarska Johanna Georga Pinsla jest wyjątkowa pod każdym względem.Inspirując się jego twórczością, uczestnicy warsztatów spróbują wykonać z gliny swoje własne, małe dzieła sztuki, pełne dynamizmu i ekspresji.
Prowadzenie: Studenci Koła Naukowego Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki ASP

Blask. Ozdabiaj! | 3 czerwca, 22 października
w warsztatach mogą uczestniczyć osoby powyżej 15 roku życia
Dla twórców rzeźby rokokowej nie tylko ekspresja odgrywała dużą rolę. Ostatecznie to blask złota i polichromia nadawały rzeźbom olśniewający połysk.
Uczestnicy warsztatów poznają sekrety pozłacania i zdobienia rzeźb, a w czasie zajęć plastycznych wykonają dekorację malarską.
Prowadzący: Studenci Koła Naukowego Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki ASP
Emocje. Przystrój! | 27 maja
odbiorcy: rodziny z dziećmi
Pofałdowane i rozwiane szaty postaci świętych wyrzeźbionych przez Johanna Pinsla podkreślają silne emocje, jakie mieli oni odczuwać.
Na warsztatach organizowanych w ramach wystawy spróbujemy – dosłownie – „ubrać” emocje. Za pomocą szat i manekinów będziemy zastanawiać się, jak za pomocą ubioru można wyrazić i pokazać uczucia.
Prowadzenie: Barbara Mateja
WYKŁADY ONLINE
„Lwowska rzeźba rokokowa” to jedno z najciekawszych i najważniejszych zjawisk w sztuce Polskiej. Unikalna formuła stylistyczna operująca dynamicznymi kompozycjami i geometryzacją szat postaci została wykształcona około połowy XVIII wieku przez szereg rzeźbiarzy działających we Lwowie i w Buczaczu. Swoim zasięgiem oddziaływania wykroczyła jednak daleko poza ich granice. Cykl wykładów będzie poświęcony najważniejszym aspektom związanym z „lwowską rzeźbą rokokową”, prezentacji najważniejszych twórców i ich dzieł, ukazania rzeźby w kontekście architektury i malarstwa, a także prezentacji środowiska artystycznego Lwowa w czasach, kiedy dominowała ta stylistyka. Zaprezentowana zostanie także wybrana spuścizna rzeźbiarzy lwowskiego rokoka, która pozostaje obecnie w granicach Polski.
Prowadzenie: dr Agata Dworzak

Fenomen lwowskiej rzeźby rokokowej | 20 kwietnia
Sztuka Lwowa w czasach Pinsla | 15 czerwca
Lwowska rzeźba rokokowa w granicach obecnej Polski | 11 października

BIOGRAMY PROWADZĄCYCH

Dr Agata Dworzak – historyk sztuki, absolwentka Uniwersytetu Jagiellońskiego, adiunkt w Zakładzie Historii Sztuki Nowożytnej w Instytucie Historii Sztuki UJ.
Laureatka stypendium Ministra Edukacji i Nauki dla wybitnych młodych naukowców, stypendystka Kancelarii Rządu Bawarskiego i The Robert Anderson Research Charitable Trust.
Jej zainteresowania naukowe koncentrują się przede wszystkim na sztuce nowożytnej, a zwłaszcza na sztuce kręgu lwowskiego w XVIII wieku, rzeźbie i architekturze na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej. Tematyką „lwowskiej rzeźby rokokowej” zajmuje się od ponad 10 lat, czego efektem jest kilkanaście artykułów naukowych w czasopismach i publikacjach zbiorowych oraz książki: Fabrica Ecclesiae Sandomiriensis. Dzieje modernizacji wnętrza kolegiaty sandomierskiej w XVIII wieku w świetle źródeł archiwalnych (Kraków 2016), a także Polejowscy. Karta z dziejów lwowskiego środowiska artystycznego w drugiej połowie XVIII wieku (Warszawa–Kraków 2020), za które uzyskała dwukrotnie Nagrodę im. ks. prof. Szczęsnego Dettloffa za najlepszą pracę z historii sztuki, przyznawaną przez Stowarzyszenie Historyków Sztuki, „Bonum Publicum” Nagrodę Burmistrza Miasta Sandomierza im. Aleksandra Patkowskiego, a także wyróżnienie w konkursie Polskiego Towarzystwa Badań nad Wiekiem Osiemnastym dla autora najlepszej rozprawy doktorskiej dotyczącej szeroko ujmowanego osiemnastego wieku.

Barbara Mateja – artystka, pedagożka, nauczycielka Montessori i edukatorka na Wawelu. Absolwentka Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie, gdzie w 2018 roku ukończyła scenografię. Stypendystka Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego na rok 2023 w dziedzinie Animacja i edukacja kulturalna. Oprócz rzemiosła w rodzaju tkactwa, plecionkarstwa, ceramiki, dziania czy grafiki warsztatowej, uprawia szlachetne techniki fotograficzne.

Bartosz Ostrowski – choreograf, tancerz, performer, aktor. Absolwent Akademii Sztuk Teatralnych im. Stanisława Wyspiańskiego w Krakowie, a także Warsaw Dance Department oraz PACAP w Forum Dança w Lizbonie. Jego prace charakteryzuje współistnienie tekstu i tańca w bezpośrednim dialogu z widzem. Autor walkie_talkie, Praga Street View oraz REFUGEE TALKS. Założyciel kolektywu dotcompany, w którym współtworzył: Secondhand ’68 w Muzeum POLIN, Koncert Indywidualny czy Mewę. Pięć sekund z Czechowa, nagrodzoną na Forum Młodej Reżyserii w Krakowie. W swoich pracach poszukuje nowych dróg komunikacji z widzem.

Joanna Sędziwy – kustosz i kurator zbiorów rzeźby w Zamku Królewskim na Wawelu. Absolwentka historii sztuki i podyplomowych studiów muzeologicznych na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz podyplomowych studiów z zakresu konserwacji zabytków i architektury na Politechnice Krakowskiej. Wieloletni sekretarz Komisji Zakupu Muzealiów Zamku Królewskiego na Wawelu, autorka m.in. haseł do Encyklopedii Sztuki Polskiej. Obecnie w trakcie prac nad katalogiem rzeźby ze zbiorów wawelskich. W kręgu jej zainteresowań są nowożytne rzeźbiarskie wizerunki cesarzy rzymskich i twórczość Michała Klahra Starszego. Pasjonatka baroku i muzyki klasycznej.

Dominik Synowiec – konserwator dzieł sztuki. Absolwent specjalizacji konserwacja rzeźby na Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie. Adiunkt konserwatorski w Pracowni Konserwacji Malarstwa i Rzeźby Zamku Królewskiego na Wawelu. Od 20 lat współpracuje z działem Lapidarium Zamku Królewskiego na Wawelu.
Zawodowo zajmuje się konserwacją rzeźby drewnianej i kamiennej, a także obiektów architektury sakralnej i obronnej. Zaangażowany w liczne projekty z zakresu ratowania zabytków techniki i architektury w Polsce.

Koło Naukowe Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie.
Koło Naukowe realizuje liczne projekty, w tym wykłady, wyjazdy, a także warsztaty konserwatorskie, umożliwiające poznanie różnorodnych technik. Zostało laureatem ogólnopolskiego konkursu StRuNa w kategorii konferencja roku za zorganizowanie IV Międzynarodowej Konferencji Konserwatorskiej Studencko-Doktoranckiej w 2019 roku.

Honorowy Patronat Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
prof. PiotraGlińskiego