Wawel - dziedzictwo dla przyszłości

Projekt dofinansowany z Funduszy Europejskich
VIII Oś Priorytetowa Ochrona dziedzictwa kulturowego i rozwój zasobów kultury
Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014-2020

Całkowita wartość projektu: 30 007 848,77 PLN
Dofinansowanie projektu z UE: 21 391 590,99 PLN
Dofinansowanie projektu z MKiDN: 3 774 986,65 PLN

Celem strategicznym projektu jest ochrona i wykorzystanie dziedzictwa kulturowego zabytkowej zabudowy Wzgórza Wawelskiego w Krakowie oraz posiadanych zbiorów o istotnym znaczeniu kulturowym i historycznym, na rzecz rozwoju kompetencji kulturowych społeczeństwa.

Celem ogólnym projektu jest remont zabytkowej infrastruktury Wzgórza Wawelskiego, ochrona zabytkowych muzealiów wraz z dostosowaniem przestrzeni kulturowej do potrzeb współczesnych odbiorców.

Planowane efekty:

• Bezprzewodowy system indywidualnej ochrony eksponatów połączony z  telewizją dozorową
• Budowa windy dla niepełnosprawnych
• Konserwacja architektury oraz tynków Dziedzińca Arkadowego
• Remont instalacji oświetlenia krużganków
• Monitoring i ocena zagrożeń deterioracyjnych na terenie Zamku Królewskiego na Wawelu w celu wprowadzenia wytycznych dla lepszej ochrony zbiorów
• Konserwacja prewencyjna dotycząca badania warunków przechowywania zbiorów na ekspozycjach i w magazynach Zamku Królewskiego na Wawelu
• Zaprojektowanie i wykonanie nowych gablot w Skarbcu Wawelskim
• Adaptacja pomieszczeń budynku na Multimedialne Centrum Informacyjne
• Stworzenie nowej wystawy stałej „Wawel Odzyskany”

Grupy docelowe:
- uczniowie i studenci
- rodzice
- seniorzy i niepełnosprawni
- osoby pracujące
- turyści krajowi i zagraniczni

Nieprawidłowości lub nadużycia finansowe można zgłaszać na stronie Instytucji Zarządzającej

Zakres prac obejmie zbudowanie nowej sieci teletechnicznej dla potrzeb TVD (telewizja dozorowa) wraz z odbiornikami sygnałów z systemu bezprzewodowego. Wykonana zostanie modernizacja
i wymiana systemu sygnalizacji włamania i napadu w budynku nr 4 (Zamek) Wzgórza Wawelskiego. Planowane prace:

• Demontaż istniejących urządzeń
• Montaż nowych urządzeń
• Prace podłączeniowe
• Prace wykończeniowe
• Uruchomienie systemu.

Systemy bezpieczeństwa w jaki Zamek Królewski na Wawelu chce wyposażyć sale ekspozycyjne to system indywidualnej ochrony eksponatów ruchomych jakie wystawiane są w salach wystawowych Zamku (budynek nr 4) na Wzgórzu Wawelskim. Jest to system, który pozwala na zabezpieczenie indywidualne każdego obiektu z dozorem całodobowym i w połączeniu z telewizją dozorową pozwala na bardzo szybką weryfikację zaistniałego zjawiska, np. alarmu i podjęciu przez służby ochrony niezbędnych działań; daje możliwość dowolnego zabezpieczenia ze względu na zastosowanie specjalnych czujników bezprzewodowych o niewielkich rozmiarach pozwalające zabezpieczyć każdy obiekt niezależnie od wielkości czy charakteru obiektu. Będzie to nowy system, który w swoim założeniu znacząco podniesie bezpieczeństwo obiektów ruchomych poprzez możliwość śledzenia i obserwacji zaistniałych zjawisk alarmowych i weryfikacji w czasie rzeczywistym zaistniałych zdarzeń. Montaż tego systemu w obecnych czasach i po weryfikacji zagrożeń jakie obecne występują jest niezbędny do właściwego zabezpieczenia i poprawy bezpieczeństwa obiektów i eksponowanych dzieł sztuki w salach wystawowych Zamku Królewskiego na Wawelu.

Projekt przewiduje budowę windy dla osób niepełnosprawnych w miejscu przeznaczonej do rozbiórki klatki schodowej (powstałej w latach II wojny światowej), zlokalizowanej w południowym skrzydle Zamku Królewskiego na Wzgórzu Wawelskim. Planowana winda umożliwi dostęp na wyższe kondygnacje budynku oraz poszczególne poziomy krużganków otaczających Dziedziniec Arkadowy Wawelu: przyziemie, parter, poziom I, piętro I, poziom II, piętro II.
Przewiduje się, że winda będzie zatrzymywać się na 6 przystankach. Pierwszy przystanek na najniższym poziomie znajdować się będzie w przyziemiu budynku. Jadąc w górę winda zatrzymywać będzie się na parterze (dostęp z Dziedzińca Arkadowego), następnie na pierwszym piętrze budynku, w dalszej kolejności w poziomie pierwszego pietra krużganków, przedostatni przystanek pozwoli na dostęp do drugiego pietra budynku, a ostatni do drugiego poziomu krużganków i trzeciego piętra budynku. Dostęp do pierwszego pietra krużganków zapewniony zostanie poprzez projektowane przebicie w murze usytuowane za filarem krużganków.

Powierzchnia Dziedzińca to 2 481 m².   
Zakres projektowanych prac konserwatorskich obejmuje:

1. Tynki elewacji zewnętrznych i wewnętrznych: ze  względu na pogarszający się stan zachowania wypraw tynkowych obniżający walory artystyczne obiektu proponuje się wykonanie zabiegów konserwatorskich hamujących procesy destrukcji i poprawiających odbiór estetyczny.
2. Wystrój kamienny krużganków oraz gotyckie ceglane okienko: ze względu na tworzącą się na powierzchni elementów kamiennych coraz szczelniejszą warstwę brudu hamującą prawidłowe procesy odparowania wody oraz projektowane prace konserwatorskie przy pozostałych częściach budujących ściany krużganków, proponuje się przeprowadzenie zabiegów o charakterze technicznym i estetycznym poprawiających walory estetyczne kamiennego wystroju.
3. Posadzki krużganków: zadaniem projektowanych prac konserwatorskich jest ograniczenie działań naprawczych do stabilizacji płyt ruchomych, wymiany kilku najbardziej uszkodzonych płyt oraz zabezpieczeniu powierzchni kamiennych przed dalszą destrukcją wynikającą z eksploatacji, bowiem zgodnie ze stanowiskiem konserwatora zabytków Wzgórza Wawelskiego posadzki krużganków w obecnym kształcie i stanie zachowania są elementem podkreślającym historyczny charakter miejsca, nadającym mu walor autentyczności.
4. Pułap drewniany: ze względu na konieczność powstrzymania procesów dalszego wypadania fleków i zabezpieczenia pęknięć elementów drewnianych oraz poprawę estetyki dekoracyjnego pułapu proponuje się wykonanie napraw o charakterze zachowawczym poprawiających obecny stan zachowania.
5. Nawierzchnia dziedzińca: celem projektowanych zabiegów jest likwidacja zapadliska oraz utrzymanie dobrego stanu nawierzchni kamiennej przez zabezpieczenie pękniętych elementów kamiennych z ubytkami powierzchniowymi bez wymiany całych płyt. Zakres prac konserwatorskich ograniczy się do oczyszczenia i uzupełnienia łącznie ok. 0,80 m² wapienia.
6. Dekoracja malarska fryzu: stan zachowania fryzu po upływie 23-26 lat od ostatniej konserwacji wskazuje na konieczność podjęcia działań hamujących procesy destrukcji i poprawiających estetykę brudnej i przebarwionej dekoracji malarskiej.

Realizacja ww. prac musi być skoordynowana z innymi zadaniami, także realizowanymi w projekcie:

• Budowa windy dla niepełnosprawnych przy kurtynie południowej, w miejscu istniejącej, poniemieckiej klatki schodowej. W ramach prac przy budowie windy m. in. zostanie wykonany otwór w ścianie i nowy portal kamienny na 1 piętrze oraz korekty portali i progów na parterze i 2 piętrze.
• Wykonanie nowej instalacji elektrycznej i lamp oświetleniowych, wymiana wszystkich drzwiczek skrzynek teletechnicznych i elektrycznych, które po wykonaniu powinny zostać scalone kolorystycznie z podłożem elewacji dziedzińca arkadowego.

Inwestycja realizowana będzie w istniejącym budynku nr 4 (Pałac).
Obecne oświetlenie krużganków dziedzińca arkadowego zrealizowane jest przez 40 opraw zwieszakowych, które nie spełniają obowiązujących przepisów. Istniejąca instalacja oświetlenia zostanie więc zdemontowana. 40 istniejących opraw zwieszakowych po renowacji będzie ponownie zamontowanych. Projektuje się całkowicie nową instalację zasilania i sterowania oświetleniem krużganków.

W ramach projektu przewidziano wymianę opraw żarowych (638 szt.) na LED-owe źródła światła w salach Zamku (Pałacu). Realizacja tego działania związana jest z koniecznością zmniejszenia kosztów zużycia energii w salach Zamku.

Mając na uwadze problemy i potrzeby w zakresie zagrożeń deterioracyjnych  dla zbiorów muzealnych Zamku Królewskiego na Wawelu, podjęto decyzję o realizacji działań mających na celu  stworzenie wytycznych do działań konserwatorskich, które będą chroniły obiekty znajdujące się pod opieką Zamku przed biodeterioracją. W ramach projektu planowane jest przeprowadzenie kompleksowych badań dotyczących: zagrożenia entomologicznego (zasiedlanie obiektów i budynku przez owady), mikrobiologicznego (zasiedlanie obiektów przez grzyby i bakterie), zapylenia i składu chemicznego powietrza. Badania będą trwały dwa lata. Wszystkie zebrane dane zostaną poddane kompleksowej analizie i na ich podstawie zostaną stworzone wytyczne do działań prewencyjnych oraz konserwatorskich.

Opracowane na podstawie projektu wytyczne będą dotyczyły w szczególności:

• zabezpieczenia Muzeum i obiektów się w nim znajdujących przed zagrożeniami związanymi z aktywnością owadów, w oparciu o kompleksowy przegląd, identyfikację jakościową oraz ilościową bezkręgowców żyjących na terenie Muzeum;
• częstotliwości działań związanych z czyszczeniem i konserwacją tkanin, w oparciu o analizy mikrobiomu zasiedlającego tkaniny oraz analizy zapylenia, składu chemicznego i liczebności oraz różnorodności mikroorganizmów w powietrzu;
• procedur i sprzętu mającego na celu ochronę przed zagrożeniami związanymi ze wzmożonym ruchem turystycznym, w oparciu o monitoring parametrów fizykochemicznych i mikrobiologicznych powietrza;
• zabezpieczenia Rotundy ŚŚ. Feliksa i Adaukta (N P Marii) przed biodeterioracją mikrobiologiczną w oparciu o kompleksową analizę parametrów fizykochemicznych i mikrobiologicznych powietrza oraz całościową analizę mikrobiomu zasiedlającego powierzchnie ścian rezerwatu archeologiczno-architektoniczny;
• sposobu postępowania z obiektami, które są wypożyczane z innych Muzeów lub które Zamek wypożycza innym instytucjom, jak również sposobu postępowania z obiektami przyjmowanymi do konserwacji.

Ponadto, po raz pierwszy w Polsce, zostanie przeprowadzona kompleksowa analiza mikrobiomu charakterystycznego dla Zamku Królewskiego na Wawelu. Oprócz stworzenia wytycznych i procedur postępowania rezultatem projektu będą również konkretne wytyczne dotyczące poszczególnych pomieszczeń i eksponatów.

Pomiar warunków klimatycznych będzie miał na celu całościową diagnozę warunków środowiskowych panujących na ekspozycji Zamku Królewskiego na Wawelu oraz magazynach z dziełami sztuki. Dane mierzone we wnętrzach będą interpretowane w odniesieniu do warunków mierzonych na zewnątrz. Zostaną uzyskane informacje o warunkach temperatury, wilgotności względnej, oraz natężenia promieniowania widzialnego i ultrafioletowego. Zostaną uzyskane informacje o stabilności klimatu zarówno w cyklu dobowym, średnio- i długookresowym, zależności warunków we wnętrzach od zmiany warunków atmosferycznych na zewnątrz. Planuje się również monitorowanie zawartości dwutlenku węgla, wprowadzanego do powietrza pomieszczeń przez zwiedzających. Uzyskane wyniki pozwolą na wielostronną ocenę zagrożeń monitorowanych pomieszczeń oraz eksponowanych w nich elementach wyposażenia i dziełach sztuki. Należy podkreślić, iż Zamek Królewski na Wawelu jako obiekt historyczny nie posiada klimatyzacji i tego typu monitorowanie zagrożeń jest konieczne.

W ramach projektu, jako jedno z działań planowanych do realizacji, zostanie przeprowadzona konserwacja zabytków ruchomych i zabytkowych muzealiów.

W ramach projektu zaplanowano zaprojektowanie i wykonanie kompletu nowych gablot w Sali Kazimierzowskiej – najobszerniejszej sali ekspozycyjnej Skarbca Koronnego na Wawelu, mieszczącej około 200 wysokiej klasy eksponatów ze szlachetnych kruszców, w tym wielu bezcennych pamiątek królewskich. Dotychczasowe gabloty w Sali Kazimierzowskiej wykonano w 1960 r. Zachowując walory bezpiecznych witryn (w zakresie ochrony przed włamaniem i napadem), od dawna z trudem spełniają wyśrubowane normy dotyczące prezentacji zabytków wrażliwych na zmiany temperatury, wilgotności, oświetlenia i drgania. Aktualny stan gablot stwarza zagrożenia dla najbardziej wrażliwych zabytków, w znacznym stopniu uniemożliwia wyeksponowanie walorów artystycznych większości z prezentowanych kosztowności (ograniczone pole manewru istniejącym stelażem ekspozycyjnym i wadliwe oświetlenie).

W ramach projektu w budynku nr 9 utworzone zostanie Multimedialne Centrum Informacyjne (MCI). Planowana powierzchnia MCI to 162 m².
Planowane ekspozycje:

• Wielkogabarytowa ściana interaktywna zawierająca informacje dotyczące zwiedzania (informacje dotyczące wystaw, aktualnych wydarzeń, organizacji zwiedzania itd.)
• Interaktywne  stanowiska  edukacyjno-informacyjne (6 – 8 stanowisk) udostępniające wiedzę w zakresie obejmującym edukacyjne działania statutowe Zamku.
• Panoramiczny ekran do prezentacji materiałów dydaktycznych.

Realizacja zadania związanego z utworzeniem MCI obejmie następujące prace:

• Wykonanie niezbędnych prac remontowych i instalacyjnych
• Zakup niezbędnego sprzętu i wyposażenia
• Wykonanie materiałów do prezentacji multimedialnych.

Utworzenie MCI stanowić też będzie istotny element nowej oferty kulturalno-edukacyjnej Zamku Królewskiego na Wawelu.

W ramach projektu w budynku nr 7 utworzona zostanie nowa wystawa stała „Wawel Odzyskany”. Planowana powierzchnia wystawy to 373,13 m2. Wystawa ma upamiętnić wysiłek polskiego społeczeństwa zmierzającego do przywrócenia stanu świetności królewskiej rezydencji. Utworzenie nowej stałej ekspozycji stanowić będzie istotny element nowej oferty kulturalno-edukacyjnej Zamku Królewskiego na Wawelu.
Wystawa będzie mieć charakter nowoczesny, w dużym stopniu oparta będzie na rozwiązaniach multimedialnych.
W związku z realizacją wystawy zaplanowano następujące działania:
−    Aranżacja wystawy i realizacja techniczna (wykonanie wystawy)
−    Zakup sprzętu multimedialnego
−    Zabezpieczenie wystawy
−    Przeprowadzenie działań digitalizacyjnych oraz konserwacyjnych związanych z zabytkami ruchomymi planowanymi do ekspozycji na wystawie (prace konserwatorskie przy tych muzealiach opisano na wcześniejszych stronach tego punktu Studium – w pozycji dotyczącej konserwacji zabytków ruchomych).